Химиядин элементрин девирдин система (Менделе́еван табли́ца) — химиядин элементрин классификация.
XIX вишйисалди ахъайнавай 63 элемент, парабуруз абурун арада низамвал тваз кӀанзавай. 1829 йиса Дёберейнера малумарна «пудвилин закон»: пара элементрин атомдин агъурвал мукьуг гва кьулан агъурвилик кьве патаг гвай элементрин. Атомдин агъурвиляй элементар эцигиз сифте сефер кьилиз атана Александр Эмиль Шанкуртуадин (1862), ада эцигна элементар винтвилин цӀарцӀайтӀуз, мад лишан гана, мукьвал-мукьвал вертикальдай элкъведай химиядин рекьяй квай гьалар. Микитисрин кӀапӀалдиз машгъур атанач абурун патахъай.
1866 йисуз вичин жуьре периодрин системадин къалурна химикдини маничиди Джон Александр Ньюлендса, адан жуьредихъ («октаврин канун») сакӀус Менделееван системадин ухшар авай, ахпа ада вичин таблицадин тӀвар чӀурна, а таблицадихъ манидин гьал ава лугьуз. Гьа цӀудйисани мад цӀийи системаяр акъатна; вирида кьабулнавай, эхиримжи акъатай жуьредик виридалайни мукьуг Юлиус Лотар Мейер (1864) атана. Д. И. Менделеева малумарна вичин сифте схема 1869 йиса «Квай гьалар атомдин агъурвилихъ гекъигун» (Соотношение свойств с атомным весом элементов) макъалада Урус химиядин жемятдин журналда; гьадалайни фад (февраль 1869 й.) дуьньядин чӀехи химикриз ракъурнавай вичи периодрин система ачухна лугьуз. ГьакӀ хьана къенин йикъални вири дуьньяди ишлемишзавайди Мнделееван Периодрин схема я. Гагь адан «Менделееван таблица» лугьуда.
Группа → Девирд ↓ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
1 | 1 H | 2 He | ||||||||||||||||
2 | 3 Li | 4 Be | 5 B | 6 C | 7 N | 8 O | 9 F | 10 Ne | ||||||||||
3 | 11 Na | 12 Mg | 13 Al | 14 Si | 15 P | 16 S | 17 Cl | 18 Ar | ||||||||||
4 | 19 K | 20 Ca | 21 Sc | 22 Ti | 23 V | 24 Cr | 25 Mn | 26 Fe | 27 Co | 28 Ni | 29 Cu | 30 Zn | 31 Ga | 32 Ge | 33 As | 34 Se | 35 Br | 36 Kr |
5 | 37 Rb | 38 Sr | 39 Y | 40 Zr | 41 Nb | 42 Mo | 43 Tc | 44 Ru | 45 Rh | 46 Pd | 47 Ag | 48 Cd | 49 In | 50 Sn | 51 Sb | 52 Te | 53 I | 54 Xe |
6 | 55 Cs | 56 Ba | * | 72 Hf | 73 Ta | 74 W | 75 Re | 76 Os | 77 Ir | 78 Pt | 79 Au | 80 Hg | 81 Tl | 82 Pb | 83 Bi | 84 Po | 85 At | 86 Rn |
7 | 87 Fr | 88 Ra | ** | 104 Rf | 105 Db | 106 Sg | 107 Bh | 108 Hs | 109 Mt | 110 Ds | 111 Rg | 112 Cn | 113 Uut | 114 Fl | 115 Uup | 116 Lv | 117 Uus | 118 Uuo |
Лантаноидар * | 57 La | 58 Ce | 59 Pr | 60 Nd | 61 Pm | 62 Sm | 63 Eu | 64 Gd | 65 Tb | 66 Dy | 67 Ho | 68 Er | 69 Tm | 70 Yb | 71 Lu | |||
Актиноидар ** | 89 Ac | 90 Th | 91 Pa | 92 U | 93 Np | 94 Pu | 95 Am | 96 Cm | 97 Bk | 98 Cf | 99 Es | 100 Fm | 101 Md | 102 No | 103 Lr |
This article uses material from the Wikipedia Лезги чІал (Lezgi č’al) article Химиядин элементрин девирдин система, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Къене авайбур CC BY-SA 4.0 лицензиядалди гъил агакьдай я (муькуь затl къалурнавачтlа). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Лезги чІал (Lezgi č’al) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.