Zyma
Zyma abo zymje jo nejzymnjejša ze styri lětnych casow w měrnej arktiskej klimowej conje.
Za tym až wón na pódpołdnjowej połkuli abo pódpołnocnej połkuli kněžy, rozeznawaju mjaz pódpołnocnej a pódpołdnjowej zymu. Dla drogujucego cenitowego stawa słyńca mjaz pódpołdnjowej a pódpołnocnej wobrotnej šyrinu wóspjetujo se zyma w kuždej hemisferje z lětnym turnusom.
Astronomiski se zachopina pódpołnocna zyma ze zymskim zawrośenim słyńca – casowym dypkom, na kótaremž słyńco padorownje nad pódpołdnjoweju wobrotneju šyrinu stoj a dny su nejkrotše:
- na pódpołnocnej hemisferje 21. abo 22. decembra a
- na pódpołdnjowej hemisferje 21. junija.
Pótom bywaju dny zasej dlejše a nocy krotše. Zyma kóńcy se z nalěśnjej rownonocnosću
- 20. měrca abo w nocy k 21. měrca na pódpołnocnej połkuli a
- 22. abo 23. septembra za pódpołdnjowu połkulu.
Wón trajo pótakem 89 dnow na pódpołnocnej połkuli a 93 dnow na pódpołdnjowej połkuli.
Dokulaž woběgowa cera zemje wokoło słyńca wokoło 1,7 % wót idealnego drogi do krejza se wótchylijo, styri lětne case njejsu cele runje dłujke. Mimo togo su pódpołnocne zymy dla bliskosći słyńca (perihel 3. januara) pitśku krotše a zmilnjejše ako pódpołdnjowe zymy.
Meteorologiski wiźone zachopina (pódpołnocna) zyma 1. decembra. Meteorologi pśirěduju lětne case połnym mjasecam. (Pódpołnocna) nazyma se kóńcy za meteorologow 30. nowembra. Meteorologiska (pódpołnocna) zyma wopśimjejo mjasece december, januar a februar.
Fenologiski móžo se zachopjeńk zymy wót astronomiskego bejnje wótchylaś a se mimo krajo-mórjowego rozdźělenja (maritimny vs. kontinentalny klima) cesto pśez zachopjeńk trajneje sněgowe wóźeśe markěrujo. Pśiběranje abo wótebraśe wót lodojcow wótwisujo pak mjenjej wót zymskego sněgowego połoženja ako wót prědnego nowego sněga w nazymje, kótaryž ablaciju zadora. Bližone pśiźěluju zymje mjasece december, januar a februar a w pódpołdnjowej hemisferje junij, julij a awgust. Na geografiskich polach kněžy poł lěta „polarna noc“; blisko polarnego krejza trajo někotare dny až tyźenje.
Kaž w lěśu su teke w zymje stare nałožki, kótarež pó źělach su pśežywjali abo buchu znowa wóžywjowane: na pś. zawrośenje słyńca ako gódy, Alban Arthuan (keltiski), Julowy swjedźeń (nordiski/ germanski), karnewal/ póstnicy/ fašing, maskowy bal a zymske palenje.
Zapśijeśe zyma se pak tež w pomjenjowanjach wužywa, kótarež wěcej ako poł lěta traju, kaž na pś. zymske połlěto, zymski jězdny plan, zymski semester, zymski tarif, zymski spaŕ (pśi zwěrjetach), zymski cas a. d.
This article uses material from the Wikipedia Dolnoserbski article Zyma, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wopśimjeśe stoj pód CC BY-SA 4.0 k dispoziciji, jolic njejo se hynac pódało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Dolnoserbski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.