Элементсен тапхăр системи (Менделеев тапăлĕ) — тĕрлĕ атомлă элементсен (водородăн) системи.
Атом йĕтринчи протонсен шучĕпе элементсен пахалăхĕ пĕр-пĕринчен пăхăнса тăнине кăтартакан хими элеменчĕсен йĕркеленĕвĕ (классификацийĕ).
Чи малтанах йĕркене вырăс химикĕ Д. И. Менделеев 1869—1871 çулсенче тĕпчесе куçнă. Çак система вăл хăйех 1869 çулта тĕпчесе танлаштарнă хими элеменчĕсен пахалăхĕсем атом йывăрăшĕсенчен пăхăнса тăнине тĕпченĕ тапхăр саккунĕн тĕпĕнчен туртса кăларнă; вăлах çав саккунăн графиллĕ кăтартăвĕ шутланать. Çак саккуна графиллĕ палăртмалли темиçе çĕр вариаци (аналитика кукăрĕсем, тапăлсем, геометриллĕ кĕлеткесем т.ыт.). Системăн паянкунхи варианчĕ — элементсен иккĕ виçеллĕ тапăлĕ, унта кашни юпи (юписен шучĕ - 8) тĕп физикăпа хими пахалăхĕсене палăртса кăтартаççĕ, йĕркесем - тапхăрĕсене.
Чи малтанах Менделеев хăйĕн ĕçне «Опыт системы элементов, основанной на их атомном весе и химическом сходстве» статьяра çырнă. Хайлава шанса, çак системă пирки шухăш ун патне тĕлĕкре килнĕ, анчах та çакă паллă: пĕррехинче тапхăр системине мĕнле уçнă пирки Менделеев хуравланă: «Эпĕ ун çинчен, палах, çирĕм çул шутланă та, эсир шутланипе вара, эпĕ ларнă та тӳрех… хатĕрлĕ пулать».
IA | IIA | IIIB | IVB | VB | VIB | VIIB | ---- | VIIIB | ---- | IB | IIB | IIIA | IVA | VA | VIA | VIIA | VIIIA | ||
Тапхăрĕ | |||||||||||||||||||
1 | 1 | 2 | |||||||||||||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |||||||||||
3 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||
4 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | |
5 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | (43) | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 | 52 | 53 | 54 | |
6 | 55 | 56 | * | 72 | 73 | 74 | 75 | 76 | 77 | 78 | 79 | 80 | 81 | 82 | 83 | 84 | (85) | 86 | |
7 | (87) | 88 | ** | (104) | (105) | (106) | (107) | (108) | (109) | (110) | (111) | (112) | 113 | (114) | 115 | (116) | 117 | 118 | |
Лантаноидсем * | 57 | 58 | 59 | 60 | (61) | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 | 71 | ||||
Актиноидсем ** | 89 | 90 | 91 | 92 | (93) | (94) | (95) | (96) | (97) | (98) | (99) | (100) | (101) | (102) | (103) |
This article uses material from the Wikipedia Чăваш article Элементсен периодла тытăмĕ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Урăххине кăтартман пулсан ку материал CC BY-SA 4.0 лицензипе килĕшӳллĕн сарăлать. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Чăваш (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.