Woiwodskap Klein-Pole: Woiwodskap in Pole

Dit is met die administratiewe hervorming van 1999 deur die samesmelting van die vroeëre woiwodskappe Krakow, Tarnów en Nowy Sącz geskep. Met 'n oppervlakte van byna 15 108 km² is dit die sesde kleinste woiwodskap en met 'n bevolking van meer as 3,2 miljoen ook een van die mees bevolktes.

Woiwodskap Klein-Pole
Kaart
Wapen en vlag
Basiese gegewens
Hoofstad:	Krakow
Grootste stad:	Krakow
Nommerplate:	K
Bevolking:	3 267 731 (2006)
Bevolkingsdigtheid:	216,3 inw./km²
Geografie
Oppervlakte:	15 108 km²

Die woiwodskap behels gebied wat grootliks varieer ten opsigte van hulle geologiese formasie, vlak van industrialisering, kulturele tradisies en volkskuns. Byna die hele gebied van die huidige woiwodskap maak deel uit van die historiese gewes Klein-Pole wat – naas Groot-Pole – as die bakermat van die Poolse staat beskou word en vanaf die laat middeleeue met Krakow as Poolse hoofstad eeue lank 'n leidende rol as politieke sentrum van die land gespeel het.

Binne sy grense is uiteenlopende landskapsvorme soos die Klein-Poolse plato, die Sandomierz-vallei (alhoewel die gelyknamige stad deel uitmaak van die aangrensende woiwodskap Heiligkruis) en die grootste deel van die Poolse Karpate-bergreeks geleë. Die konsentrasiekamp van Auschwitz (Pools: Oświęcim) word met een van die donkerste tye in die geskiedenis verbind, die Sjoa.

Reeds sedert die middeleeue word na die suidooste van Pole as Polonia Minor (Latyns: "Klein-Pole") verwys om dit te onderskei van Polonia Maior of "Groot-Pole" - 'n streek wat in die 10de en 11de eeu in politieke opsig 'n meer belangrike rol gespeel het.

Klein-Pole het natuurlike grense in die suide (die Karpate-bergreeks) en in die noorde en noordweste (die Pilica-rivier) waar dit aan Masowië, Łęczyca en Sieradz grens. Die grens met Silesië, wat naby Katowice loop, is in die 15de eeu vasgelê toe twee Silesiese hertogdomme, Oświęcim (Auschwitz) en Siewierz (Severien) by Pole ingelyf is.

'n Alternatiewe naam vir die streek, Galicië, verwys na die gebied suid en oos van Krakow wat ná die Eerste Deling van Pole in 1772 deur Oostenryk beset is. Die Oostenrykse keiserin Maria Theresia het destyds as beweerde (maar nie regmatige) troonopvolger aanspraak op twee historiese hertogdomme, Halitsch (Galicië) en Wladimir (Lodomerië) gemaak. In 1867 het Galicië 'n outonome provinsie van Oostenryk-Hongarye met Lwów (Lemberg, tans L'viv in Oekraïne) geword.

Die naam Galicië wek vandag nostalgiese herinneringe aan die kulturele outonomie wat die gebied destyds geniet het, maar ook die onvergelykbare wêreld van die Galiciese Jodedom. Hier het skrywers soos Joseph Conrad (1857–1924), Joseph Roth (1894–1939) en Bruno Schulz (1892–1943) klassieke werke van die wêreldliteratuur geskep.

Galicië se ander gesig was dié van armoede, onderontwikkeling en oorbevolking – sosiale wantoestande wat verskeie kere in bloedige boere-opstande ontvlam het, maar ook aanleiding gegee het tot massaemigrasie, veral na die Verenigde State.

Die Klein-Poolse gebiede rondom Kielce en Lublin was egter net 'n kort tyd, tussen 1795 en 1809, onder Oostenrykse bewind en het daarna deel uitgemaak van die Russiese Ryk. Klein-Pole se huidige grense is eers in die loop van die 20ste eeu vasgelê – so het die gebied sedert die 14de eeu verder ooswaarts tot in die huidige Oekraïne gestrek. Klein-Pole se oostelike gebiede met sy Pools-Joodse stedelike bevolking en sy platteland met Oekraïense dorpe is eers as gevolg van die geheime Hitler-Stalin-ooreenkoms deur Sowjet-Russiese troepe beset. Tydens die konferensies van Teheran, Jalta en Potsdam in 1945 het die westelike geallieerdes hul toestemming vir Stalin se anneksasie van Oos-Pole gegee.

 

Klein-Pole, die streek rondom die ou koninklike stad Krakow, is ryk aan kultuur, geskiedenis en karakter. Die platteland van Klein-Pole is 'n heuwelagtige landskap met klein akkers en dorpies. Kenmerkend is die blou plaashuise met hul strooidakke, maar ook die kleurryke tradisionele kleredrag van sy bewoners wat vir Sondae se kerkgang en op feesdae gedra word.

Częstochowa en Kalwaria Zebrzydowska met sy Fransiskane-klooster speel as bedevaartsoorde 'n belangrike rol vir Rooms-Katolieke gelowiges, terwyl Romaanse Sistersiënser-kerke, middeleeuse kastele in die streek tussen Krakow en Częstochowa en statige paleise van adellike Poolse families met die volksboukuns van Klein-Pole se berggebiede kontrasteer.

Ander bekende monumente sluit Kazimierz en Zamość as voorbeelde van vroeë stadsbeplanning, die Nazi-konsentrasiekamp van Auschwitz, die soutmyn van Wieliczka en die houtkerke in die Karpate-bergreeks in. Naas Kalwaria Zebrzydowska is die drie laasgenoemdes deur UNESCO as wêrelderfenis aangewys.

Altesaam nege nasionale parke is in Klein-Pole geproklameer, en hier is ook Pole se enigste Alpynse bergmassief, die Hoë Tatra, geleë,

Stede met meer as 20 000 inwoners in 2006

1.   Kraków (Krakow) – 756 267 (326,80 km²)
2.   Tarnów (Tarnau) – 123 697 (72,38 km²)
3.   Nowy Sącz (Neusandez) – 89 484 (57,06 km²)
4.   Olkusz (Olkusch) – 40 985 (25,66 km²)
5.   Oświęcim (Auschwitz) – 40 809 (30,30 km²)
6.   Chrzanów – 40 704 (38,31 km²)
7.   Bochnia (Salzberg) – 37 402 (29,89 km²)
8.   Nowy Targ (Neumarkt) – 33 480 (50,42 km²)
9.   Gorlice – 28 645 (23,56 km²)
10.   Zakopane – 27 261 (84,35 km²)
11.   Skawina – 23 623 (23,56 km²)
12.   Andrychów (Andrichau) – 21 998 (10,28 km²)