Willem Kempen: Suid-Afrikaanse taalkundige

Willem Kempen is op 3 Julie 1909 te Prieska gebore, waar hy ook begin skoolgaan. In 1923 is hy na De Aar, waar hy in 1927 matrikuleer. Hy studeer hierna verder aan die Universiteit van Stellenbosch waar hy in 1930 ’n B.A.-graad en in 1932 ’n M.A.-graad verwerf. Na voltooiing van hierdie graad werk hy vir ses maande op die redaksie van Die Burger en gaan dan teen die einde van 1933 met behulp van ’n Webb-stipendium na Nederland vir verdere studie. Hier studeer hy in Utrecht en Den Haag, waar hy kursusse in taalkunde en letterkunde volg en navorsing doen vir sy proefskrif. In 1935 word hy as tydelike lektor in Afrikaanse Taalkunde by die Universiteit van Stellenbosch aangestel en hy verwerf in 1937 onder leiding van E.C. Pienaar ’n D.Litt.-graad met ’n proefskrif getiteld “Die na-oorlogse mens in die Nederlandse letterkunde”. Vanaf 1938 word hy permanent aangestel as lektor en in 1941 word hy bevorder tot senior lektor. In 1947 studeer hy weer aan die Universiteit van Utrecht in Nederland en deur die jare tot 1969 besoek hy by verskeie geleenthede ander oorsese universiteite om taalkundige navorsing te doen en lesings te gee. Hy word in 1948 bevorder tot professor in Afrikaanse Taalkunde in die Departement Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch en hierdie pos beklee hy tot met sy aftrede in 1974. Vir sewe jaar is hy dekaan van die Departement van Kunste en Letterkunde en hy dien ook op verskeie Senaatkomitees, is saamroeper van die Dokumentekomitee en saamroeper van die Stipendia-komitee. In 1938 trou hy met Elizabeth du Plessis en hulle het twee seuns (Deon en Willem Adriaan) en twee dogters (Susanne en Elizabeth).

Vanaf 1937 tot 1950 is hy lid en voorsitter van die Stellenbosse Kunswedstryd. In 1948 word hy lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, waar hy eers sekretaris en later voorsitter is van die Taalkommissie. Hy tree op as taaladviseur vir die nuwe vertaling van die Bybel in Afrikaans, wat in 1983 verskyn het. Vanaf 1960 tot 1984 dien hy op die beheerraad van die Woordeboek van die Afrikaanse Taal en lewer belangrike taalmateriaal en bedien hulle ook van vakkundige advies. Hy tree ook op as raadslid van die Suid-Afrikaanse Kultuurmuseum in Kaapstad. Vir die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie lewer hy diens as lid van die Komitee vir Taaladvies en oor die radio neem hy deel aan programme soos “Ons dink ons ken Afrikaans” (1973), “Wag ’n bietjie” (1958–1959), “Die taal wat ons praat” (1970) en “Taalvasvra” (1970). Hy gee ook lesings aan studente en die algemene publiek oor allerlei verwante kulturele onderwerpe. Hy is op 23 Julie 1986 op Stellenbosch oorlede.

Hy lewer belangrike werk oor die taalkunde en skryf ’n aantal gesaghebbende boeke hieroor in Afrikaans, terwyl hy ook populêr-wetenskaplike artikels, lesings en praatjies oor die taal lewer. Sy eerste werk is Die verkleinwoord in Afrikaans, waarin hy belangrike insigte lewer oor die voorkoms van hierdie taalvorm in Afrikaans, ook in vergelyking met Nederlands. Oor die morfologie skryf hy Woordvorming en Funksiewisseling in Afrikaans, waarvoor hy ryklik put uit sy omvattende materiaalversameling en waarmee hy groot aansien onder Nederlandse en Belgiese taalkollegas verwerf. ’n Gewysigde en aangevulde herdruk verskyn later as Samestelling, afleiding en woordsoortelike meerfunksionaliteit in Afrikaans.  Die navorsing wat hy na aftrede doen loop uit op sy omvattende boek oor 'n onderdeel van die Afrikaanse sintaksis, Voorsetselverbindinge in Afrikaans. Verskeie vakkundige artikels verskyn van hom in publikasies soos Die Burger en Ons eie boek. In Die Burger skryf hy tussen 15 Junie 1940 en 2 Augustus 1941 ’n reeks taalkundige artikels onder die skuilnaam Oom Taalwag, wat hy vanaf Maart 1942 tot 1950 voortsit in Ons eie boek, soms ook onder die skuilname Taalwag en Taalman. Ook vir Die Huisgenoot skryf hy verskeie artikels. Vir skoolgebruik is hy medeskrywer van verskeie taalhandboeke, soos Afrikaans as eerste taal en 'n Afrikaans-handleiding saam met C.P. van der Merwe asook Ons eie taal saam met H. van der Merwe Scholtz, H.E.J. Senekal en C.P. van der Merwe. Hierdie handboeke verskyn vir verskillende standerds, vanaf standerd een tot matriek.

In 1967 ontvang hy die Besondere Erepenning vir Afrikaanse taal en letterkunde van die Akademie, wat in 1973 ook die C.J. Langenhoven-prys vir Taalwetenskap aan hom toeken. Per geleentheid van sy 65ste verjaarsdag in 1974 word die huldigingsbundel “Taalkunde – ’n Lewe” aan hom oorhandig. Hierdie bundel is versorg deur drie van sy oud-studente, F.F. Odendal, Emil Loubser en Niël Hauptfleisch. Hy ontvang die goue Generaal J.B.M. Hertzog-gedenkpenning in 1978 vir sy werk in die Taalkommissie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In 1983 verwerf hy erelidmaatskap van die Akademie en in 1985 ken die Randse Afrikaanse Universiteit ’n eredoktorsgraad in die lettere en wysbegeerte aan hom toe.

Boeke

• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• HAUM “Stellenbosse Galery” HAUM-Uitgewers Kaapstad en Pretoria 1974
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949

Tydskrifte en Koerante

• Anoniem “Prof. Willem Kempen op 77 oorlede” “Die Burger” 24 Julie 1986
• Anoniem “Prof. Willem Kempen – ’n lewe vir die taalkunde” “Die Burger” 26 Julie 1986
• Korrespondent “Kempen deur RAU vereer” “Die Burger” 29 April 1985

Ongepubliseerde Dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “Kempen, prof. dr. Willem – Biografie”