Willem Frederik Hermans

Hy het onder meer die roman Nooit Meer Slaap Nie geskryf, wat vertaal is deur Wium van Zyl.

Willem Frederik Hermans
W. F. Hermans in 1977
Geboortenaam	Willem Frederik Hermans
Geboorte	1 September 1921 Amsterdam, Nederland
Beroep	skrywer
Termyn in amp	1940–1995
Huweliksmaat	Emmy Meurs (1950–95)

Na die Tweede Wêreldoorlog het Hermans gepoog om alleenlik van sy skryfwerk te lewe, maar aangesien Nederland nog aan't herstel was na die Duitse besetting, het hy geen geleentheid gehad om homself te onderhou nie. Hy het van 1948 tot 1957 drie belangrike bundels kortverhale gepubliseer. In 1958 het hy 'n lektor in aardrykskunde geword by Groningen-universiteit, welke pos hy gehou het tot sy verhuising na Parys, Frankryk in 1973. In dieselfde jaar (1958) het hy 'n groter verhoor bereik met De donkere kamer van Damokles. In die sewentigerjare het Hermans 'n belangrike rol gespeel in die ontmaskering van Friedrich Weinreb as "Jodeverneuker" tydens die oorlog. Hermans het in 1971 geweier om die P.C. Hooft-prys in ontvangs te neem.

In 1977 het hy die Prijs der Nederlandse Letteren gewen. Dit is die mees luisterryke prys wat aan Nederlandstalige skrywers toegeken kan word en word elke drie jaar om die beurt deur die Nederlandse en Belgiese koningshuise toegeken aan 'n skrywer van die ander land; die Belgiese koning Boudewijn het die prys aan Hermans oorhandig. Hermans word beskou as een van "De Grote Drie", die drie belangrikste skrywers in Nederland gedurende die na-oorlogse tydperk. Die ander twee is Harry Mulisch en Gerard Reve.

Vroeë lewe

Willem Frederik Hermans is op 1 September 1921 in Amsterdam gebore as die seun van Johannes (Johan) Hermans (1879–1967) en Hendrika (Rika) Hillegonda Hermans-Eggelte (1884–1967). Hulle het reeds 'n dogter genaamd Cornelia (Corry) Geertruida (1918–1940) gehad. Sy oupagrootjie en oupa was broodbakkers van die stad Brielle, en lede van die Nederduitse Gereformeerde Kerk (Nederland) en uit die geledere van die laer-burgery. Johan Hermans, die enigste van die agt kinders (twee seuns en ses dogters) wat 'n geleerdheid kon kry, het 'n onderwyser geword. Hermans se oorwegend Lutherse familie aan moederskant was van 'n effens meer middelklas afkoms. Al drie seuns van die oupa ('n goudsmid) het skoolonderwysers geword.

Johan Hermans het in 1898 as onderwyser gegradueer, en in dieselfde jaar met sy loopbaan in die Amsterdamse omgewing begin, waar hy sy toekomstige vrou ontmoet het, wat ook 'n onderwyseres aan dieselfde skool was. Na hul troue in 1913 het Rika Hermans opgehou werk en haarself voltyds aan die huishouding gewy, hoewel hul eerste kind eers vyf jaar later gebore sou word. Van 1913 tot 1929 het die paartjie op die tweede verdieping van 'n woonstel in die "Ou Westelike" deel van Amsterdam, naby die sentrum van die stad gewoon in 'n woonbuurt wat spesiaal in 1910 gebou is om onderwysers te akkommodeer. In 1929 het die gesin na 'n ander woonstel op die vierde verdieping in dieselfde blok verhuis, met Corry wat 'n groot kamer op die solder gehad het. Johan Hermans het voortgegaan om sy onderwyskwalifikasies te verbeter, en uiteindelik homself in so 'n mate opgewerk dat hy kwalifikasies verwerf het om buite die skool klas te gee. Alhoewel sy eie loopbaan nie opmerklik was nie, het hy groot ambisies vir sy twee kinders gehad, wat hy na die gesogte Barlaeus-gimnasium gestuur het, klaarblyklik om hulle voor te berei vir tersiêre opleiding. Om geld te spaar vir onderrig was die ouers suinig met uitgawes, veral aangesien die salarisse van onderwysers dertien keer tydens 1925–1940 verminder is, met 'n afname van 10% in 1930–1933 alleen. Dit was juis tydens die jare waarin hul kinders grootgeword het.

Hermans se buitengewone intelligensie het die eerste keer op skool merkbaar geword toe hy opgeneem is as deel van 'n groep van vier seuns wat 'n meer uitdagende rekenkundekursus ontvang het as die ander klasmaats. Afgesien daarvan het hy die standaardkurrikulum gevolg: Lees, skryf, aardrykskunde (met die klem op Nederlands-Indië), landsgeskiedenis, gimnastiek en sang. Sy punte vir toelating tot die Gimnasium was oor die algemeen goed, hoewel nie uitstaande nie.

Hermans se leeswerk, wat goed gedokumenteer is van jongs af, bevat 'n paar gunstelinge wat hy keer op keer gelees sonder om moeg te raak daarvoor. Die belangrikste daarvan was kinderweergawes van klassieke werke; Hermans het melding gemaak van werke soos die legende van Koning Arthur, wat hom altyd geboei het, as "die mees betekenisvolle werk" van sy jeug, asook Gulliver se Reise en Robinson Crusoe, wat hy herhaaldelik kon lees sonder om ooit moeg te word daarvoor. Alice in Wonderland het hom terselfdertyd bang gemaak en bekoor, veral die gedig oor Vader Willem. Behalwe vir hierdie klassieke werke het hy ook Nederlandse kinderboeke gelees, vernaam Woutertje Pieterse deur Multatuli.

Hermans se ouers het geen godsdiens aangehang nie en het nie eens 'n Bybel in die huis gehad nie. Maar tydens 'n besoek saam met sy ouers aan 'n godsdienstige vriend het hy 'n Bybel vir kinders deur Siebold Ulfers ontdek. Dit was een van die eeu se gewildste kinderbybels weens die boek se pragtige illustrasies. Hy is toegelaat om dit huis toe te neem, alhoewel sy pa teësinnig daaroor was. Hermans was veral gefassineer deur die wrede Ou Testamentiese verhale van Agab en Jezebel, en Jehu en Jehoram.

Hermans se belangstelling in wetenskap, tegnologie en veral die groot ontdekkers het ook gedurende hierdie jare na vore getree. Angel se 1927 biografie oor Thomas Alva Edison was ook 'n gunsteling, sowel as Bernard Jaffe se Crucibles. The Story of Chemistry in Nederlandse vertaling, wat 'n geweldige groot indruk op die jong Hermans gemaak het.

In 1933 het Hermans by die gesogte Barlaeus-gimnasium in Amsterdam ingeskryf waar die meeste onderwysers oor 'n akademiese graad beskik het en 'n proefskrif die reël eerder as die uitsondering was. Die leergang in die eerste klas was Latyn, Nederlands, Frans, Geskiedenis, Aardrykskunde, Rekenkunde en Biologie. In die tweede jaar is dit aangevul met Grieks en Duits. Hermans se resultate in die eerste twee klasse was middelmatig, en toe hy die derde klas moes herhaal het hy homself belowe dat so iets nooit weer met hom sou gebeur nie. Dit is gedurende die tydperk dat Hermans onder die verrukking van die letterkunde gekom het. Toe die skool 'n opvoering van Sophokles se Antigone opgevoer het, het Hermans 'n klein rol gespeel, maar die toneelstuk het 'n blywende indruk op hom gelaat: "Het was mijn eerste kennismaking met literatuur die de alledaagse wereld kon wegvagen als een zouteloze nachtmerrie."Gedurende die tydperk het Hermans tydens Duitse lesse mondelinge terugvoering (in Duits) gelewer oor Franz Kafka en Thomas Mann.

1950–1995

Hermans het in 1950 met Emmy Meurs (1923–2008), 'n Surinaamse vrou, getrou.

In 1957 het Hermans as vrywilliger-assistent vir die fotograaf Nico Jesse gewerk terwyl hy De donkere kamer van Damokles geskryf het, wat 'n geheimsinnige blanko foto bevat. In 1958 is hy aangestel as leser ('n akademiese rang) in fisiese geografie aan die Universiteit van Groningen. In 1972, na beskuldigings deur die latere minister Jan de Koning, dat Hermans sy tyd in die pos benut het vir skryfwerk eerder as lesings, is 'n parlementêre komitee saamgestel om die beweringe te ondersoek. Die komitee het egter nie enige noemenswaardige oortredings gevind nie, en bevind dat Hermans se "grootste oortreding" in werklikheid slegs die gebruik van skryfbehoeftes van die universiteit was om sy notas mee te skryf. In 1973 het hy bedank en hom as voltydse skrywer in Parys gevestig. In Onder professoren (1975) beskryf hy die universiteitslewe in Groningen op 'n bitter en satiriese wyse. Die werk kan gesien word as 'n "roman à clef" en is geheel en al, volgens Herman se alter ego Zomerplaag, op die skoon sye van universiteitsbriewe geskryf "ten einde iets nuttigs te doen met hierdie duur artikel wat normaalweg ongelees sou verdwyn in die vullisdrom". Hermans het eredoktorsgrade van die Universiteite van Luik (1990) en Pretoria (1993) ontvang.

Volgens Frans A. Janssen is die onderliggende tema in Hermans se werke die van epistemologiese nihilisme. Slegs die middele wat deur logika en wetenskappe gebruik word kan betroubare kennis oplewer. Alle ander studierigtings, insluitend filosofie, etiek, sielkunde, geesteswetenskappe en samelewingsstudies, kan nie kennis oplewer wat betroubaar of seker is nie. Literatuur en kuns kan slegs "waarhede toon" deur van irrasionele instrumente te gebruik. Die wêreld is vir die grootste deel onbekend en onkenbaar, en selfs taal is nie 'n betroubare gereedskapstuk vir kommunikasie nie. Hermans se karakters is personifikasies van hierdie toedrag van sake, alleenlopers wat die werklikheid rondom hulle deurlopend verkeerd interpreteer, en nie iets sinvol met ander interpretatiewe beskouings kan doen wanneer hulle daarmee gekonfronteer word nie; slagoffers van die genade van kans, toeval en misverstande. Hulle misluk klaaglik, en word omvergewerp as gevolg van die teenstrydigheid tussen die wêreld en hul voorstelling daarvan. Daar is geen plek vir begrippe soos vryheid, verantwoordelikheid en idealisme nie: in die oerwoud van die menslike bestaan is 'n opoffering vir 'n goeie doel betekenisloos. Spesifieke elemente van hierdie pessimistiese wêreldbeskouing is eie aan Markies de Sade, Heinrich von Kleist, Arthur Schopenhauer, Louis-Ferdinand Céline en Ludwig Wittgenstein.

Daar is geen voordeel aan nabetragting nie, en die verlede is net so onbewustelik as die hede, al is dit net omdat die verlede nooit ten volle toeganklik is nie. Osewoudt, die protagonis in De donkere kamer van Damokles, is nie in staat daartoe om andere van sy prestasies uit die verlede te oortuig nie, en die geoloog Alfred, die protagonis van Nooit Meer Slaap Nie, is nie seker of hy 'n meteorietkrater sou herken as hy een sien nie.

'n Terugkerende tema in baie van die skrywer se romans en verhale is die teenstrydigheid tussen die protagoniste se eie siening van hulself, en die beelde wat andere van hulle het. In wese is dit die probleem van die karakter Osewoudt van die oorlogsroman De donkere kamer van Damokles (1958), wat tot wanhoop gedryf word in sy poging om aanvaarding van sy siening van homself te verkry. As hy nie so 'n aanvaarding kan kry nie, verloor hy sy identiteit sowel as sy lewe.

Hermans se styl is eksistensialisties van aard en oor die algemeen somber. Sy skryfstyl is vanweë sy bondige en puntige sinne uniek in die Nederlandse letterkunde. Dit ly geen twyfel nie dat hy beïnvloed is deur die gebeure van die Tweede Wêreldoorlog en die Duitse besetting van Nederland tussen 1940 en 1945. Sy langer romans (De tranen der acacia's en De donkere kamer van Damokles) speel af tydens die oorlog. Selfs sy meer verhewe werke (Onder professoren en Au pair) bevat 'n vreemde, eksistensialistiese nadraai.

 

• Moedwil en misverstand (kortverhale, 1948)
• De tranen der acacia's (roman, 1949)
• Ik heb altijd gelijk (roman, 1951)
• Paranoia (kortverhale, 1953)
• Description et genèse des dépôts meubles de surface et du relief de l'Oesling (verhandeling, 1955)
• De God Denkbaar Denkbaar De God (roman, 1956)
• Drie melodrama's (roman/kortverhale, 1957)
• Een landingspoging op Newfoundland (kortverhale, 1957)
• De donkere kamer van Damokles (roman, 1958)
• Nooit Meer Slaap Nie (Nederlands:Nooit meer slapen, roman, 1966)
• Een wonderkind of een total loss (verhale, 1967)
• Herinneringen van een engelbewaarder (roman, 1971)
• Het evangelie van O. Dapper Dapper (roman, 1973)
• Onder professoren (roman, 1975)
• Filip's sonatine (kortverhaal, 1980)
• Uit talloos veel miljoenen (roman, 1981)
• Geijerstein's dynamiek (kortverhaal, 1982)
• De zegelring (kortverhaal, 1984)
• Een heilige van de horlogerie (roman, 1987)
• Au pair (roman, 1989)
• De laatste roker (kortverhale, 1991)
• In de mist van het schimmenrijk (kortverhaal, 1993; boekenweekgeschenk, later gepubliseer as Madelon in de mist van het schimmenrijk)
• Ruisend gruis (roman, in 1995 gepubliseer na sy dood)

• Janssen, F.A. (in Nederlands). (1985). "Hermans, Willem Frederik." G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse, Weesp: De Haan.
• Otterspeer, Willem (in Nederlands) (2013). De mislukkingskunstenaar: Willem Frederik Hermans. Biografie, deel 1 (1921–1952), De Bezige Bij, Amsterdam.
• Raat, G.F.H. (in Nederlands). (1989). , in: Wilbert Smulders (red.), Verboden toegang. Essays over het werk van Willem Frederik Hermans gevolgd door een vraaggesprek met de schrijver. De Bezige Bij, Amsterdam 1989, p. 204-228. Opgespoor 1 September 2014.

• Webtuiste van Hermans se Volledige Werke (in Nederlands)
• Willem Frederik Hermans instituut (in Nederlands)
• Willem Frederik Hermans (in Nederlands)