Volkebond: 20ste-eeuse interregeringsorganisasie, voorloper van die Verenigde Nasies

Dit is op 25 Januarie 1919 gestig (die eerste algemene vergadering was op 10 Januarie 1920) op basis van die Verdrag van Versailles en gevestig in Genève. Tussen 28 September 1934 en 23 Februarie 1935 het die Volkebond met 58 lidlande sy grootste uitbreiding gehad. Die amptelike tale was Engels, Frans en Spaans.

Genl. Jan Smuts van Suid-Afrika het ná die beëindiging van vyandighede in die Eerste Wêreldoorlog 'n gedetailleerde plan voorgelê aan die Britse Oorlogskabinet vir die daarstelling van 'n wêreldliggaam om die vrede te bewaar. Die voorstelle is in 1918 gepubliseer as The League of Nations, a practical suggestion en was die grondslag van die onderneming waaroor later tydens die Paryse vredeskonferensie ooreengestem is.

Die bond was egter te swak en was byvoorbeeld nie in staat om een van die lede, Ethiopië, teen die koloniale ambisies van 'n ander lid, Italië, te beskerm nie. Met die koms van Adolf Hitler en Benito Mussolini het die onmag van die Volkebond al te duidelik geword. Ná die Tweede Wêreldoorlog is die organisasie op 18 April 1946 in Parys ontbind en deur die Verenigde Nasies opgevolg.

Die Amerikaanse president Woodrow Wilson het aan die einde van die Eerste Wêreldoorlog met sy Veertien Punte die aansporing tot die vorming van die Volkebond gevestig. Na die oprigting van die Volkebond in 1919 is behalwe die oorwinnaars van die Eerste Wêreldoorlog ook die neutrale moonthede tot die organisasie toegelaat. Aangesien die Verdrag van Versailles nie geratifiseer is deur die Amerikaanse Kongres nie, het die Verenigde State van Amerika nie tot die Volkebond toegetree nie. Duitsland en Bolsjewistiese Rusland (later: die Sowjetunie) is aanvanklik lidmaatskap geweier, en net na die Verdrag van Locarno toegelaat. Woodrow Wilson ontvang vir sy inisiatief in 1919 die Nobelprys vir Vrede.

Die Volkebond het drie hooforgane: die Algemene Vergadering, die Raad en die Permanente Sekretariaat. Daarbenewens was daar ook 'n permanente Hof van Internasionale Justisie gestig. In sowel die Algemene Vergadering as die Raad het elke lid 'n veto-reg gehad. Die permanente sekretariaat is verantwoordelik vir die administrasie, die voorbereiding van vergaderings en die uitvoering van die resolusies.

In die Algemene Vergadering woon die verteenwoordigers van alle lidstate vergaderings by en beskik elke land oor een stem. Alhoewel alle voorgelegde kwessies bespreek is en aanbevelings en resolusies hieroor goedgekeur is, het dit geen bindende mag gehad nie.

Die Raad was die belangrikste instansie van die Volkenbond. Dit bestaan uit permanente en nie-permanente lede. Die permanente lede was Frankryk, die Verenigde Koninkryk, Italië en Japan. In 1926 word Duitsland as vyfde permanente Raadslid bygevoeg en in 1934 die USSR as sesde. By die toetrede van die USSR het Duitsland en Japan die Volkebond al reeds die rug toegekeer.

In 1934 het die Raad uit elf nie-permanente en ses permanente lede bestaan. Die nie-permanente lede is verkies deur die Algemene Vergadering. Die Raad verskaf advies oor situasies wat 'n tasbare bedreiging vir die vrede inhou. Eenparigheid van stemme was nodig.

Naas die Volkenbond word die Permanente Hof van Internasionale Justisie gestig. Alle lidstate verbind hulself om konflikte via hierdie Hof te besleg.

Aanvanklik het die organisasie enkele suksesse behaal. Dit was byvoorbeeld onder toesig van die Volkebond dat die voormalige Duitse kolonies as mandaatgebiede aan die Verenigde Koninkryk, Frankryk, België en Japan oorgedra is. Ook organiseer die Volkebond enkele volkstemmings in omstrede gebiede in Oos-Europa. Die Frans-Duitse toenadering, mede georkestreer deur die Franse politikus Aristide Briand en die Duitse politikus Gustav Stresemann kan ook bygevoeg word aan die suksesse van die Volkenbond. Hierdie toenadering het tot gevolg die Verdrag van Locarno (1925) en in die Pakt van Parys (1928).

 

Reeds in 1925 het die Sentraal-Amerikaanse land Costa Rica die Volkebond verlaat. In 1936 volg Guatemala, Nicaragua en Honduras en in 1937 El Salvador. In 1926 vertrek die Suid-Amerikaanse land Brasilië, gevolg deur Paraguay in 1935 en Chili en Venezuela in 1938.

Die permanente raadslid Japan het in 1931 Mantsjoerye binnegeval, en verlaat in Maart 1933 na 'n veroordeling deur die Volkenbond, die organisasie. Nazi-Duitsland volg in Oktober 1933. Hitler was teen die inperking van die Duitse leër wat die lede van die Volkenbond wou oplê. Die weg was oop vir Duitsland vir die besit neem van die Ruhrgebied, die Rynland, die Anschluss en die inval in Pole.

Abessinië, die huidige Ethiopië en ook lid van die Volkenbond, word in 1936 geannekseer deur Italië van die fascis Benito Mussolini, waarna ook dit in Desember 1937, as derde permanente raadslid, uit die Volkenbond stap.

Telkemaal blyk die Volkenbond te swak om die vrede te bewaar. Ingestelde sanksies, soos 'n verbod van ruolie lewering aan die verdrag verbreeker, bereik nie die gewenste deelname nie. Die lande kon naamlik steeds reken op olie uit die Verenigde State, wat nie 'n lid was van die Volkebond nie.

Die Sowjetunie, ook al 'n permanente Raadslid, word in 1939 na aanleiding van sy aanval op Finland op inisiatief van Argentinië uit die Volkebond geskors. Die geloofwaardigheid van die Volkebond word deur die verdwyning van vier van die ses permanente raadslede gevoelig aangetas. Dit het gelei tot die feit dat steeds meer mense die Volkebond sien as 'n instrument van Groot-Brittanje en Frankryk, wat uiteindelik inderdaad die enigste permanente raadslede sou wees. Teen hierdie tyd wat die Tweede Wêreldoorlog begin het word die Volkenbond skaars nog ernstig opgeneem.

Met die uittrede van die Spilmoondhede verloor die Volkebond sy betekenis. Reeds tydens die Tweede Wêreldoorlog is die opvolger daarvan, die Verenigde Nasies, in die vooruitsig geplaas.

Die idee vir 'n nuwe internasionale organisasie kom voort uit die Verklaring van Moskou, geteken in Oktober 1943 tydens die deur die Geallieerde Konferensie in Moskou (die Derde Konferensie van Moskou) en die Konferensie van Teheran een maand later. In die Konferensie van Dumbarton Oaks, Augustus tot Oktober 1944, ontwikkel die vier grootmagte Verenigde State, die Verenigde Koninkryk, die Sowjetunie en China se eerste idees oor die nuwe wêreldvredesorganisasie wat die Volkebond sou vervang.

In April-Junie 1945 word in die Konferensie van die Verenigde Nasies (San Francisco Konferensie) in groter internasionale verband die plan verder uitgewerk en die Handves van die Verenigde Nasies opgestel en onderteken. Hier druk die grootmagte ook die veto-stelsel deur, waarmee die latere permanente lede van die VN Veiligheidsraad elk enige resolusie na wens kon blokkeer.

Op 18 April 1946 het die Volkenbond besluit dat die organisasie die volgende dag sou ontbind. Die organisasie se bates is oorgedra aan die VN. Op 31 Julie 1947 is die Volkenbond amptelik gelikwideer. Die Handves van die Verenigde Nasies was al op 26 Junie 1945 aanvaar en het op 24 Oktober 1945 in werking getree. Die VN bestaan dus al ruim voordat die Volkenbond amptelik opgehef is.

Die Sekretarisse-generaal van die Volkebond was:

• James Eric Drummond (Verenigde Koninkryk) 10 Januarie 1920 – 3 Julie 1933
• Joseph Avenol (Frankryk) 3 Julie 1933 – 31 Augustus 1940
• Seán Lester (Ierland) 31 Augustus 1940 – 18 April 1946

• (en) indiana.edu: League of Nations Photo archive Geargiveer 9 Desember 2019 op Wayback Machine
• (en) unog.ch: League of Nations chronology Geargiveer 11 Februarie 2011 op Wayback Machine
• (en) worldatwar.net: League of Nations timeline