Voëlgriep: Griep veroorsaak deur virusse wat by voëls aangepas het

Voëlgriep is 'n siekte wat voorkom by voëls, vernaamlik hoenderagtiges, wat griepagtige simptome veroorsaak met sufheid, betraande oë en opgeswelde kele. Die kam van die voël verkleur dikwels ook. Sommige voëls sterf vinnig na besmetting. Die ontkiemingstyd wissel tussen drie tot twee weke. Die siekte is dodelik vir hoenders en kalkoene.

Voëlgriep
Klassifikasie en eksterne bronne
'n Elektronmikrograaf van die Voëlgriepvirus
ICD-10	J09
ICD-9	488
DiseasesDB	6791
MedlinePlus	007263
eMedicine	med/1170
MeSH	D007251
Mediese waarskuwing

Die siekte word veroorsaak deur 'n variant van die griepvirus: die griep A-virus. Die virus is baie veranderlik met die gevolg dat daar telkens nuwe variante ontstaan. Virusse vermenigvuldig in 'n gasheersel. In rofweg een uit elke 10 000 gevalle ontstaan daar klein foutjies in die voortplantingsproses wat 'n mutasie veroorsaak wat aanleiding gee tot die ontstaan van 'n nuwe variant, wat moontlik gevaarliker kan wees as die oorspronklike virus. Die mutasieproses by virusse staan bekend as 'n herrangskikking. By die griep A virus vind herrangskikking op 'n ander manier plaas, naamlik antigeenverskuiwing. As die herrangskikking tot 'n voldoende mate plaasvind, kan 'n laepatogeenvirus in 'n hoogs aansteeklike, dodelike variant muteer wat 'n epidemie tot gevolg kan hê.

Voëls wat vatbaar is vir voëlgriep is hoenders, kalkoene, eende, ganse, poue, duiwe, fisante en patryse. Wilde watervoëls kan besmet word, maar word gewoonlik nie siek nie. Ook loopvoëls soos volstruise, emoes en nandoes kan besmet word.

Ook soogdiere, waaronder mense, kan deur die voëlgriepvirus besmet word. Daar is gevalle bekend in die VSA van 'n perd en 'n aantal mense wat besmet is. Die gepaardgaande siekteverskynsel was egter baie lig. In Hongkong het daar egter 'n ernstiger variant ontstaan. In 1997 is ses slagoffers oorlede na besmetting met die H5-variant. Die virus kan by mense ook oogontsteking (konjunktivitis) veroorsaak wat nie aansteeklik is nie.

Op 16 Februarie 2004 is daar in Bangkok, Thailand, bekendgemaak dat 'n luiperd aan die H5N1-virus beswyk het en dat 'n tier aan die herstel was nadat dit ook met die virus besmet is.

Verspreiding in die omgewing van besmette boerderye kom algemeen voor. Die virus kan deur die lug versprei word, deur direkte kontak tussen voëls en indirek deur byvoorbeeld ontlasting en vervoermiddels. Uitbrake by boerderye word waarskynlik veroorsaak deur wilde eende of ander watervoëls wat oor 'n boerdery vlieg en hulle ontlastings daarop laat val. Daar word gereken dat die virus vir soveel as 'n 100 dae in die voëlmis aan die lewe kan bly. Verspreiding deur eiers is ook moontlik maar gewoonlik slegs as gevolg van mis wat aan die eiers kleef.

Daar word deur sommiges beweer dat dit nie 'n bewese feit is dat trekvoëls 'n groot rol speel by die verspreiding van voëlgriep nie en dat die verspreiding waarskynlik meer te wyte is aan die vervoer van besmette pluimvee of die vleis van pluimvee en eende. In Februarie 2006 is daar egter op verskeie plekke in Suid- en Midde-Europa verskeie dooie trekvoëls gevind wat deur die virus besmet was. Al is daar nie klinkklare bewyse dat daar 'n verband bestaan nie, is die waarskynlikheid wel baie groot dat trekvoëls wel 'n rol in die verspreiding van die virus speel.

Alle voëlgriepvirusse behorende tot die grieptipe A val in die virusfamilie Orthomyxoviridae. Grieptipe A word verdeel in subtipes volgens die proteïne-uitsteeksels hemag-glutinien (H) en neuraminidase (N) vanuit die sentrale viruskern. Daar bestaan 16 H-tipes, elkeen met 9 N-subtipes, wat meebring dat daar soveel as 144 verskillende kombinasies moontlik is.

H1N1
Die Spaanse griep van 1918 was H1N1, wat die dood van tussen 20 tot 40 miljoen mense se lewens geëis het.

H2N2
Wat verantwoordelik was vir die Asiatiese griep van 1957 en 1958 waardeur ten minste 1 miljoen mense omgekom het.

 

H3N2
Wat die oorsaak was van die epidemie van 1968 en 1969 genaamd die Hongkonggriep met 750 000 sterfgevalle.

H5N1
'n Dodelike voëlgriepvariant wat deur die wêreld versprei het. Sedert 1997 het tiental miljoene voëls reeds daaraan gevrek en meer as 100 mense is besmet, waarvan bykans die helfte daaraan beswyk het.

H7N2
Het by hoenders in die Verenigde State in 2002 uitgebreek met die besmetting van 44 mense.

H7N3
In Februarie van 2004 is hierdie vorm in Noord-Amerika gevind, met twee mense wat besmet is.

H7N7
In 2003 is 89 mense in Nederland besmet met een sterfgeval.

H7N9
In 2013 vir die eerste keer by mense vasgestel.

H9N2
Drie infeksies is bekend onder mense in China en Hongkong.

H10N7
In 2004 is die variant vir die eerste keer in Egipte vasgestel. Twee kinders van 'n pluimveehandelaar het siek geword.

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Voëlgriep.
• (en) "Bird flu". Encyclopædia Britannica. Besoek op 18 Maart 2020.