Trans-Nieu-Guinese Tale

Dit is dalk die derde grootste taalfamilie in die wêreld volgens die hoeveelheid tale. Die kern van die familie is vermoedelik vasgestel, maar die grense daarvan en hoeveelheid tale is onbekend. Dit word deur sowat 3 miljoen mense gepraat.

Trans-Nieu-Guinese tale
Geografiese verspreiding:	Nieu-Guinee, Nusa Tenggara (Alor, Pantar, Timor), Molukke
Genetiese klassifikasie:	Trans-Nieu-Guinese tale
Onderafdelings:	Berau-baai Sumuri Wes-Papoea-Hoogland Asmat-Mombum Kayagar-Kolopom Sentraal-Wes-Nieu-Guinee Oksapmin Bosavi Duna-Pogaya Anim Abom Morobe-Oostelike Hoogland Suidoostelike Papoea
Omvang van verskillende voorstelle vir die Trans-Nieu-Guinese tale:    Taalfamilies volgens Usher    Ander deur Ross voorgestelde families (2005)    Ander Papoeas-tale    Austronesiese tale    onbevolk

 

Papoeas is oor die algemeen nie goed gedokumenteer nie en daar was al baie voorstelle vir die interne klassifikasie daarvan.

Die meeste Trans-Nieu-Guinese tale word net deur ’n paar duisend mense gepraat; net sewe het meer as 100 000 sprekers elk. Die taal met die meeste sprekers buite die vasteland van Nieu-Guinee is Makasae van Oos-Timor, met 100 000 sprekers in die ooste van die land. Enga is die taal met die meeste sprekers in Nieu-Guinee (sowat 200 000).

Volgens die Australiese linguis Malcolm Ross se indeling is die oorsprong van die prototaal moontlik die binnelandse hoogland van Papoea-Nieu-Guinee, in die omgewing van die sentraal- tot oostelike bergreeks. Die Indonesiese provinsie Papoea en die Papoease Skiereiland (die "voël se stert") het minder en meer uitgebreide takke van die familie en het moontlik bewoon geraak nadat die prototaal vertak het.

Ross glo die verspreiding van die taalfamilie het gepaard gegaan met die domestisering van taro. Dit het gou gevestig geraak in die hooglandvalleie van die bergreeks, maar stadiger in die malariageteisterde laeland en glad nie in die streek van die Sepikvallei nie, waar mense reeds jams gekweek het en die bevolkings dus groot was. Ross meen die taalfamilie het dalk 4 000 tot 4 500 jaar gelede sy westelike grens, die eilande naby Timor, bereik – voor die verspreiding van die Austronesiese tale na dié gebied.

Die Britse linguis Roger Blench verbind die verspreiding van die Trans-Nieu-Guinese tale met die domestisering van piesangs.

• Pawley, Andrew (1998). "The Trans New Guinea Phylum hypothesis: A reassessment". In Jelle Miedema; Cecilia Odé; Rien A.C. Dam (reds.). Perspectives on the Bird's Head of Irian Jaya, Indonesia. Amsterdam: Rodopi. pp. 655–90. ISBN 978-90-420-0644-7. OCLC 41025250.
• Pawley, Andrew (2005). "The chequered career of the Trans New Guinea hypothesis: recent research and its implications". In Andrew Pawley; Robert Attenborough; Robin Hide; Jack Golson (reds.). Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics. pp. 67–107. ISBN 0-85883-562-2. OCLC 67292782.
• Wurm, Stephen A., ed. (1975). Papuan languages and the New Guinea linguistic scene: New Guinea area languages and language study 1. Canberra: Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University. OCLC 37096514. AS1-onderhoud: meer as een naam (link)

• TransNewGuinea.org – databasis van die tale van Nieu-Guinee (deur Simon Greenhill)

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.