Tatoeëermerk

Tatoekunstenaars bring inkontwerpe aan deur middel van verskeie metodes en tegnieke, soos tradisionele metodes waar die prieminstrument met 'n hamertjie gekap word en moderne tatoes wat met masjiene aangebring word. Tatoeëring word al duisende jare lank deur baie kulture oor die wêreld heen beoefen, en die simboliek en impak daarvan verskil grootliks van plek tot plek en kultuur tot kultuur.

Die term kom waarskynlik van die Polinesiese woord tatau, wat streep of vlek beteken, en is deur matrose na Europa gebring. Van daar het dit moontlik na die res van die wêreld versprei.

Tatoes kan dekoratief wees (met geen spesifieke betekenis nie), simbolies (met 'n persoonlike betekenis vir die draer), of beeldend ('n beeld van 'n spesifieke persoon of voorwerp). Baie tatoes word in deurgangsrites gebruik, om status en rang aan te dui, as simbole vir godsdienstige en spirituele toewyding, merke van liefde of dapperheid, armbande en talismans, beskerming of as strafmaatreël, soos vir uitgeworpenes, slawe of gevangenes. Uitgebreide kosmetiese tatoeëring word ook deur baie vroue laat aanbring.

Die tatoekuns bestaan al minstens sedert die lewe van die eerste bekende gatatoeëerde mens, Ötzi, sowat 3330 v.C., en tog het die mening van gemeenskappe oor tatoes deur die eeue gewissel. In die 20ste eeu is tatoes oor feitlik die hele wêreld verbind met 'n sekere soort "rowwe" lewenstyl, veral van matrose en gevangenes. Vandag kies mense om verskeie redes om getatoeëer te word: kunstig, kosmeties, sentimenteel, godsdienstig en spiritueel, of om hulle identifisering met sekere groepe (insluitende etniese en misdadigergroepe) te toon. Tatoes kan wys hoe iemand oor 'n familielid (gewoonlik 'n ouer of kind) of oor 'n onverwante persoon voel.

Die woord "tatoe" is 'n leenwoord uit die Polinesiese taal Tahitiaans of Samoaans,, vanaf tatau. Die Japannese woord irezumi beteken "invoeging van ink", en kan dui op die tradisionele Japannese handmetode, 'n masjienmetode in 'n Westerse styl of enige metode wat die invoeging van ink behels. Die algemeenste woord vir tradisionele Japannese tatoe-ontwerpe is horimono. Japannese kan die woord "tatoe" gebruik vir enige nie-Japannese metode.

Amateur- en professionele tatoes

 

Die simboliek van die tatoe wissel van plek tot plek en van kultuur tot kultuur. Baie tatoes is tekens van passie, status of rang, godsdiens, dapperheid, seksualiteit, liefde, beskerming of assosiasie. Dit is ook dikwels tekens van uitgeworpenes, slawe en gevangenes. Baie gevangenes en misdaadbendes gebruik tatoes om inligting oor hul oortredings te vertoon of aan te dui tot watter bende hulle behoort. In ’n studie is gevind 72 persent van die deelnemers met tatoes aan die gesig, nek, hande of vingers het meer as drie dae in die tronk deurgebring, in vergelyking met 6 persent van dié sonder tatoes.

Vandag laat baie mense hulle tatoeëer vir bloot artistieke redes of om te wys hulle behoort tot ’n sekere groep soos misdaadbendes of ’n etniese groep. In sekere lande word geglo tatoeëermerke het towerkragte wat die draer daarvan beskerm. Artistieke tatoes sluit in kneukeltatoes, genitale tatoes, moutatoes, traantatoes, haartatoes en vollyftatoes.

 

Onder Sowjetmisdadigers van die 20ste eeu was daar ’n kultuur van tatoeëermerke om iemand se misdaadloopbaan aan te dui, asook sy rang in die Russiese misdaad- en tronkgemeenskap. Veral vir diegene in die Goelagstelsel van die Sowjetera het die tatoes gedien om te onderskei tussen wie hoog aangeskryf was (’n "dief volgens die wet") en wie ’n politieke gevangene was.

Gedwonge tatoeëring

 

In sommige gevalle in die geskiedenis is mense ook al teen hul wil gatatoeëer. ’n Bekende voorbeeld is die identifikasienommers wat op Jode in konsentrasiekampe aangebring is onder die Nazi-stelsel. Die Nazi's het die praktyk in 1941 in Auschwitz begin om die liggame van geregistreerde gevangenes in die kampe te identifiseer. In die Zhou-dinastie het Chinese owerhede tatoes op mense se gesigte aangebring as ’n straf vir sekere oortredings of om gevangenes of slawe te merk. Ook in die Romeinse Ryk moes soldate, gladiators en slawe tatoeëermerke dra.

Deels vanweë ’n Bybelse uitspraak teen die merk van die liggaam, het keiser Konstantyn die Grote die tatoeëring van gesigte omstreeks 330 n.C. verbied, en die Tweede Konsilie van Nicea het in 787 die tatoeëring van enige deel van die liggaam as ’n heidense gebruik verbied.

Kosmetiese redes

Al hoe meer tatoes word gebruik vir kosmetiese doeleindes, soos permanente grimering of om velverkleurings te verbloem. Eersgenoemde sluit die tatoeëring van lippe en oogwenke (omlyner), ooglede (omlyner) en selfs moesies in. Natuurlike kleure word gewoonlik daarvoor gebruik omdat dit veronderstel is om soos grimering te lyk.

’n Toenemende neiging is ook om tatoes aan te bring op merke ná ’n operasie soos ’n mastektomie. Die tatoeëring van tepels op gerekonstrueerde borste is ook gewild.

Mediese redes

Mediese tatoes word byvoorbeeld gebruik om te verseker instrumente word op die regte plekke aangebring by herhaalde radioterapie of vir die areolas in sommige soorte borsrekonstruksie.

 

Dit is ook al gebruik om mediese inligting oor die draer daarvan oor te dra, soos ’n persoon se bloedgroep of ’n mediese toestand. Alzheimerpasiënte se name kan op hulle getatoeëer word om hulle te identifiseer as hulle vermis raak. Tatoes kan ook gebruik word om vitiligo, 'n velpigmentsiekte, te bedek.

Bloedgroeptatoes (Duits: Blutgruppentätowierung) is in die Tweede Wêreldoorlog in Nazi-Duitsland gedra deur lede van die Waffen-SS. Ná die oorlog is die tatoes dikwels gebruik as 'n (onperfekte) bewys dat iemand lid van die SS was, en dit kon tot potensiële inhegtenisneming en vervolging lei. 'n Paar SS-lede het hulle deur die arm geskiet om die tatoe te verwyder.

Tatoes is waarskynlik ook in antieke medisyne gebruik as deel van die pasiënt se behandeling. Die dokter Daniel Fouquet het in 1898 ’n artikel geskryf oor mediese tatoeëerpraktyke in Antieke Egipte. Hy beskryf daarin die tatoes op die vroulike liggame wat op die Deir el-Bahari-terrein gevind is. Hy het vermoed tatoes en ander letsels kon mediese of terapeutiese doeleindes gehad het.

Ötzi, die ysmummie wat sowat 5 300 jaar gelede geleef het en in 1991 ontdek is, het sowat 60 tatoes aan sy lyf gehad. Dit is geskep deur insnydings in die vel waarin steenkoolpoeier gevryf is en daar word vermoed dit kon ’n behandeling vir sy gewrigslytasie gewees het.

Daar is ook tatoes aan die Siberiese Ysvrou gevind, wat tussen omstreeks die 6de en 2de eeu v.C. in die Siberiese steppe gewoon het en wie se liggaam in 1993 ontdek is.

 

Tatoeëermerke op antieke mummies wat bewaar gebly het, wys die tatoeëerkuns word al duisende jare lank oor die hele wêreld beoefen. In 2015 het 'n wetenskaplike herwaardering van die ouderdom van die twee oudste bekende gatatoeëerde mummies bepaal dat Ötzi die oudste bekende voorbeeld is. Sy liggaam, met sowat 60 tatoes, is in gletserys in die Alpe ontdek en dateer van omstreeks 3330 v.C. In 2018 is die oudste figuratiewe tatoes in die wêreld op twee Egiptiese mummies ontdek wat van tussen 3351 en 3017 v.C. dateer.

Antieke tatoeëerkuns is die algemeenste beoefen onder die Austronesiese volke. Dit was een van die vroeë tegnologieë wat in Taiwan en aan die Suid-Chinese kus deur die Proto-Austronesiërs ontwikkel is voor minstens 1500 v.C., voor die Austronesiese uitbreiding na die Indo-Pasifiese eilande. Dit kon oorspronklik verband gehou het met koppesnellery.

Tatoeëertradisies, insluitende tatoes aan die gesig, word onder alle Austronesiese subgroepe aangetref, insluitende Taiwannese Aborigines, Suidoos-Asiatiese eilandbewoners, Mikronesiërs, Polinesiërs en Malgasse. Austronesiërs het die vel gepriem deur die gebruik van 'n klein hamer en 'n priemimplement wat van boomdorings, visbene of oesterskulpe gemaak is.

Antieke tatoeëertradisies het ook voorgekom onder die Papoeas en Melanesiërs, wat unieke priemers van vulkaanglas gebruik het. Sommige argeologiese terreine met dié toerusting word verbind met die Austronesiese migrasie na Papoea-Nieu-Guinee en Melanesië. Ander terreine is egter ouer as dié migrasie en word dateer van omstreeks 1650 tot 2000 v.C. Dit lyk dus of daar 'n reeds bestaande tatoetradisie in die streek was.

Onder ander etnolinguistiese groepe wat ook die tatoeëerkuns beoefen het, tel die Ainoe van Japan; sommige Austro-Asiate van Indo-China; Berbervroue van Noord-Afrika; die Joroeba-, Fulani- en Hausavolk van Nigerië; inheemse Amerikaners van die Amerikas voor Columbus; en die Pikte van Brittanje in die Ystertydperk.

Europa

 

In 1566 het Franse matrose 'n Inuïtiese vrou en haar kind in die hedendaagse Labrador in Kanada gevange geneem en hulle na Antwerpen in die Nederlandse Republiek gebring. Die ma was gatatoeëer, maar die kind nie. In Antwerpen is die twee in 'n plaaslike kroeg ten toon gestel tot minstens 1567. Pamflette wat die geleentheid adverteer, is in die stad versprei. In 1577 het die Engelse kaapvaarder Martin Frobisher twee Inuïte gevang en na Engeland gebring om uit te stal.

In 1691 het William Dampier 'n getatoeëerde man van die Filippyne, Jeoly of Giolo, na Londen gebring. Hy het Jeoly op 'n menslike skou ten toon gestel en 'n fortuin gemaak deur hom 'n "prins" te noem en groot skares te lok. Ten tyde van die uitstalling het Jeoly nog gerou oor sy ma, wat Dampier ook gevang het, maar op die reis ter see dood is. Drie maande later het Jeoly gesterf. Die vel is van sy liggaam gestroop en sy liggaam is daarna sonder die vel ten toon gestel. Die gatatoeëerde vel is verkoop en in Oxford uitgestal.

 

Daar word algemeen geglo die moderne gewildheid van tatoeëring kom van kaptein James Cook se drie vaarte in die laat 18de eeu na die Suid-Pasifiese eilande. Sy vaarte en die verspreiding van die tekste en beelde daarvan het wel bewustheid van tatoeëring aangehelp (en gelei tot die opname van die woord tatau in Westerse tale). Ná Cook se eerste reis in 1768 het sy wetenskapbeampte en botanis, sir Joseph Banks, die kunstenaar Sydney Parkinson en baie ander bemanningslede met 'n groot belangstelling in tatoes teruggekeer na Engeland. Banks het baie daaroor geskryf en Parkinson het vermoedelik self in Tahiti 'n tatoe gekry. Banks was 'n hoog aanstaande lid van die Engelse aristokrasie en het sy posisie by Cook gekry deur 'n medefinansier van die vaart te wees. Op sy beurt het Cook 'n gatatoeëerde man van Raiatea, Omai, teruggebring wat hy aan koning George en die Engelse hof gewys het. Op daaropvolgende vaarte is baie bemanningslede getatoeëer.

Die eerste aangetekende professionele tatoekunstenaar in Brittanje was Sutherland Macdonald, wat van begin 1894 af in 'n ateljee in Londen gewerk het. In Brittanje is tatoes nog in 'n groot mate verbind met matrose en die laer of selfs misdadigerklasse, maar teen die 1870's het dit 'n mode onder sommige lede van die hoër stand geword, insluitende koninklikes, en dit kon duur wees.

 

Die tatoeëring van Katolieke vroue in Bosnië en Herzegowina tydens die Ottomaanse bewind het algemeen geraak en dit het tot die middel 20ste eeu voortgeduur. Tatoeëermerke van kruise is aan die hande, arms, bors en voorkop aangebring van meisies tussen ses en 16. Dit is gedoen om ontvoering en gedwonge bekering tot die Islam te voorkom. Etnograwe glo die gebruik het ontstaan voor die Slawiese migrasie na die Balkan en die verspreiding van die Christendom, met bewyse wat terugwys na die prehistoriese Illiriese stamme.

Noord-Amerika

Baie inheemse volke van Noord-Amerika het tatoeëring beoefen. Europese ontdekkingsreisigers en handelaars wat inheemse Amerikaners ontmoet het, het die tatoes raakgesien en 'n paar het hulle deur inheemse Amerikaners laat tatoeëer.

Teen die tyd van die Amerikaanse Rewolusie was tatoes reeds algemeen onder Amerikaanse matrose. Tatoes is in beskermingsdokumente ('n bewys van Amerikaanse burgerskap) genoem om gedwonge opname in die Britse vloot te voorkom. Swart matrose het dit ook gebruik om te bewys hulle is vrye mans.

 

Die eerste aangetekende professionele tatoeateljee in die VSA was dié van 'n Duitse immigrant, Martin Hildebrandt, in die vroeë 1870's. Kort ná die Burgeroorlog het tatoes gewild geraak onder jong mans van die hoër stand. Dié neiging het voortgeduur tot aan die begin van die Eerste Wêreldoorlog, maar het afgeneem met die uitvinding van die tatoemasjien. Die masjien het die tatoeëringsprosedure makliker en goedkoper gemaak, en dit het die statussimbool weggeneem wat tatoes vroeër ingehou het. Almal kon dit nou bekostig en dit het algemeen geword onder rebelle en misdadigers. Dit was egter steeds gewild in die Amerikaanse weermag, 'n neiging wat steeds voortduur.

In 1975 was daar net 40 tatoekunstenaars in die land; in 1980 was daar meer as 5 000 as gevolg van 'n skielike toename in aanvraag.

Sedert die 1970's het tatoes 'n hoofstroomdeel van die Westerse mode geword. Dit is algemeen onder mans én vroue, onder alle ekonomiese klasse en onder van tieners tot middeljariges. Baie Amerikaners, veral jong mense, beskou tatoes nou as 'n aanvaarbare vorm van selfuitdrukking, eerder as 'n vorm van uittarting, soos vroeër.

Australië

Tatoemerke is in die 17de en 18de eeu deur Europese owerhede gebruik om misdadigers te merk. Die Britse owerhede het ook die praktyk gebruik om weermagdrosters en personeel wat in Australië voor 'n krygshof verskyn het te merk. In die 19de-eeuse Australië was tatoes meestal die gevolg van persoonlike eerder as Britse gesagsbesluite, maar Britse owerhede het begin om tatoes, littekens en ander liggaamsmerke aan te teken om gevangenes te beskryf en hanteer wat vir transpotasie aangedui is.

 

Die praktyk van tatoeëring was blykbaar 'n grootliks niekommersiële onderneming tydens die gevangenetydperk in Australië. James Ross beskryf byvoorbeeld in die Hobart-almanak van 1833 hoe gevangenes op die skepe algemeen tyd bestee het om hulleself met buskruit te tatoeëer. Uit 'n studie van die rekords van 10 180 gevangenes wat tussen 1823 en 1853 na die destydse Van Diemenland (nou Tasmanië) vervoer is, het sowat 37% van alle mans en 15% van alle vroue met tatoes aangekom. Dit het Australië destyds die Engelssprekende land met die meeste tatoes gemaak.

Teen die begin van die 20ste eeu was daar nie baie tatoeateljees in Australië nie. Tussen 1916 en 1943 was die Sydney-ateljee van Fred Harris blykbaar die enigste een in dié stad. Teen 1937 was Harris een van Sydney se bekendste tatoekunstenaars en het hy sowat 2 000 tatoes per jaar in sy atelje gedoen.

In die moderne Australië is 'n gewilde tatoe-ontwerp die Suiderkruis-motief of variasies daarvan. Daar is tans meer as 2 000 amptelike tatoekunstenaars in Australia en meer as 100 geregistreerde ateljees en klinieke. Die aanvraag na tatoes in die land het oor die afgelope dekade met meer as 440% toegeneem.

 

Tatoeëring behels die inspuiting van pigment in die vel se dermis, die laag velweefsel net onder die epidermis. Die pigment word versprei deur ’n gehomogeniseerde beskadigde laag deur die epidermis en boonste dermis, waar die teenwoordigheid van ’n vreemde stof die immuunstelsel se fagosiete aktiveer om die pigmentdeeltjies op te neem. Terwyl heling plaasvind, skilfer die beskadigde epidermis weg terwyl korrelweefsel dieper in die vel vorm; dit word later omgesit in bindweefsel deur kollageengroei. Dit heel die boonste dermis, waar pigment vasgevang bly binne-in fibroblaste en eindelik konsentreer in ’n laag net onder die dermis/epidermis-grens. Die teenwoordigheid van die pigment daar is stabiel, maar is oor 'n lang tyd (dekades) geneig om dieper in die dermis in te beweeg. Dit verduidelik die dowwer detail van ou tatoes.

Sommige tradisionele stamme skep tatoes deur die ontwerp in die vel te sny en dan ink, as of ’n ander stof daarin te vryf. So word dikwels ook verhewe letsels gevorm.

Die algemeenste metode in die moderne tyd is met ’n elektriese tatoeëermasjien, wat die ink deur ’n naald of naalde in die vel spuit deur middel van ’n vibrerende eenheid. Die eenheid dryf die naalde vinnig in en uit die vel, gewoonlik 80 tot 150 keer per sekonde. Die naalde word net een keer gebruik en word individueel verpak. Die tatoeëerkunstenaar moet handskoene dra en die toerusting moet gesteriliseer word. Die wond moet herhaaldelik met ’n nat, weggooibare soort doek afgevee word.

 

Tatoeëermerke het in historiese China ’n negatiewe konnotasie gehad omdat misdadigers dikwels getatoeëer is om hulle te merk. Dit is vandag steeds ’n taboe in Chinese gemeenskappe. Die verbinding van tatoes met misdadigers het ook na Japan oorgespoel. Die Japannese regering het tatoes in die 19de eeu verbied en die verbod is eers in 1948 opgehef.

In Europa en Noord-Amerika word die mening oor tatoeëermerke steeds beïnvloed deur stereotipes wat gebaseer is op afwykende sosiale groepe van die 19de en 20ste eeu. In die 1960's en 1970's het mense tatoes begin verbind met mense soos motorfietsryers en gevangenes.

Dit lyk egter of die openbare mening al hoe positiewer word. Baie ondersoeke is al gedoen oor wat die publiek van tatoes dink. In Junie 2006 het die Amerikaanse Akademie van Dermatologie die resultate van ’n telefoonopname in 2004 gepubliseer. Daarvolgens het 36% van Amerikaners tussen 18 en 29 tatoes gehad, 24% van dié tussen 30 en 40, en 15% van dié tussen 41 en 51. In Januarie 2008 het Harris Interactive ’n opname gedoen en bevind 14% van alle volwassenes in Amerika het ’n tatoe, effens minder as die 16% in 2003. Mans is effens meer geneig om tatoes te hê as vroue.

Omdat die vel binnegedring word, hou tatoeëring die gevaar van ontsteking en allergiese reaksies in.

 

Moderne kunstenaars verminder die risiko's deur naalde net een keer te gebruik en instrumente ná elke gebruik te steriliseer.

Baie owerhede vereis dat hulle opleiding in bloedbesmetting ondergaan. In amateur-tatoeëring, soos in tronke, is daar egter steeds groot gevare aan verbonde. Met ongesteriliseerde toerusting kan ontsteking ontstaan of sekere siektes oorgedra word soos sekere vorme van hepatitis, herpes, MIV en tuberkulose.

Nie baie mense toon ’n allergiese reaksie op die tatoeëer-ink nie, maar dit is tog moontlik. Mense kan veral met spesifieke kleure ink ’n allergie toon. Dit is soms weens die teenwoordigheid van nikkel in ’n inkpigment, wat ’n algemene metaalallergie veroorsaak. Kneusmerke kan ook veroorsaak word deur die beskadiging van ’n aar.

Hoewel tatoes as permanent beskou word, kan dit tog soms gedeeltelik of heeltemal verwyder word deur laserbehandeling. Swart en sommige kleure ink kan makliker verwyder word as ander kleure. Die koste en pyn om dit te verwyder is gewoonlik groter as met die aanbring daarvan.

 

'n Tydelike tatoe is 'n tatoe wat amper soos 'n regte een lyk, maar nie permanent is nie. Dit is 'n vorm van liggaamsverfkuns en kan geteken, geverf of gespuitverf word.

Soorte

Dekalkomanie

Tydelike tatoes wat aangedruk word, kan enige deel van die liggaam versier. Hulle hou van 'n dag tot langer as 'n week.

Goedgekeurde kleurstowwe is heeltemal veilig, maar ander stowwe kan 'n allergiese reaksie veroorsaak.

Foelie

Foelietatoes is 'n dekalkomanie-tipe tatoe met 'n foelieafdruktegniek in plaas van met ink. Die foeliebeeld is 'n spieëlbeeld van wat op jou liggaam sal verskyn.

Spuitverf

Hoewel spuitverftatoes baie gewild geword het, is die kans kleiner dat 'n realistiese voorkoms met 'n verfspuit (airbrush) verkry sal word. Hulle lyk nie baie soos 'n regte tatoe nie en hou korter as die aandruktipe.

Die soort spuitverf wat vir kuns of klere vervaardig is, moet nooit aan die vel gebruik word nie. Hulle kan allergenies of giftig wees.

 

Henna

Henna kom van plante en bevat gewoonlik geen bymiddels nie. As dit aan die vel aangewend word, vlek dit die vel rooi-oranje tot bruin. Dit neem lank om aan te wend en lyk nie so realisties soos aandruktipes nie. Allergiese reaksies is baie skaars.

As sekere kleurstowwe bygevoeg word, kan henna wel 'n allergiese reaksie veroorsaak. Veral swart of vooraf gemengde henna moet vermy word, want hulle kan skadelike stowwe bevat, soos silwernitraat, karmynsuur, pirogallussuur en chroom. Swart henna se kleur kom van parafenileendiamien, 'n tekstielkleurstof wat net vir die kleur van hare goedgekeur word.

In Kanada is die gebruik van die stof aan die vel verbied. Dit kan lei tot talle gesondheidsprobleme, soos allergiese reaksies en chroniese ontsteking, selfs lank nadat dit aangewend is.

•  
  ’n Wapen wat agter op ’n been aangebring is.
•  
  ’n Man se hele arm is getatoeëer.
•  
  Tatoeëermerke aan die gesig en nek is nog seldsaam en het dikwels negatiewe konnotasies.
•  
  ’n Tibettaanse mantrasirkel op ’n man se bors.
•  
  ’n Man kry ’n tatoe.
•  
  Tradisionele gesigtatoes van ’n Indiese vrou.
•  
  ’n Christelike paartjie met eenderse kruise aan die gewrig.
•  
  Getatoeëerde lipgrimering.
•  
  Die naam PlayBoy word op ’n man se rug getatoeëer.
•  
  ’n Man spog met sy tatoes.
•  
  ’n Simboliese tatoe: die Hand van Fatima op die model Casini.
•  
  ’n Tou-en-anker-tatoe en die oorspronklike skets van die ontwerp.

• Russiese misdadigertatoes

• Tattoos, The Permanent Art Dokumentêr deur Off Book
• Die versorging van tatoes

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Tatoeëermerk.