Tandplaak: Biofilm van mikroörganismes wat op oppervlaktes binne die mond groei

Dit bestaan uit speeksel waarin allerlei onsuiwerhede bly hang het.

Tandplaak is 'n dun, dikwels onsigbare, klewerige lagie wat gedurende die dag op die gebitselemente aanpak. Tandplaak bestaan hoofsaaklik uit opgeloste voedselstowwe, slym en bakterieë (onder andere melksuurbakterieë) wat die suikers en koolhidrate in die mond afbreek tot suur. Tandplaak het ongeveer dieselfde kleur as die tande self en is daarom moeilik om waar te neem. Tandplaak kleef oral, dus óók tussen die gebit.

Tandplaak kan maklik verwyder word, maar indien tandplaak nie daagliks verwyder word nie kan dit verkalk. Verharde tandplaak word tandsteen genoem. Tandsteen maak die oppervlak ruwer waarop verdere tandsteen maklik kan vorm. Tandsteen kan alleen verwyder word deur 'n mondhigiënis of 'n tandarts.

Gesonde tandvleis lê stewig om die tande heen en het 'n pienk kleur. Gesonde tandvleis bloei nie tydens tandeborsel, flos of eet nie. Deur slegte gebitsreiniging kan tandplaak ditself tussen die tande en die tandvleis tuismaak. Hierdeur ontstaan 'n gaping, wat in die gesonde toestand 1 tot 3 millimeter diep is.

Bepaalde soorte bakteries in tandplaak, waaronder Streptococcus mutans, skakel suikers uit die voedingsbron om na 'n suur. Dié suur los eers die glasuur op en later ook die tandbeen wat daaronder geleë is. Die gereelde gebruik van suiker en onvoldoende mondhigiëne kan tandbederf (karies) veroorsaak. As tandbederf nie gou genoeg behandel word nie, sal alle tande uiteindelik verlore gaan.

Gingivitis (ontsteking van die gingiva) word in die volksmond ontsteekte tandvleis genoem. Ontsteekte tandvleis kan herken word aan rooiheid wat maklik aan die bloei gaan. Tandvleisontsteking is in meeste gevalle goed waarneembaar. Die proses is omkeerbaar. Met goeie mondhigiëne, 1x per dag reinig tussen die tande en kies en 2x per dag borsel, kan die gingivitis weer genees.

As gingivitis langdurig bly voortbestaan is die kans groot om parodontitis (wortelvliesontsteking) op te doen. By parodontitis word vesels en been afgebreek. Daardeur ontstaan verdiepte holtes gevul met tandplaak en tandsteen. Dit kan alleenlik deur 'n mondhigiënis of tandarts (parodontoloog) verwyder word. By die behandeling van parodontitis word die proses van afbraak stopgesit. Ongelukkig sal die been en vesels wat verlore gegaan het, nie weer teruggekry word nie. Alleen met goeie mondhigiëne, 1x per dag reinig tussen die tande en kies en 2x per dag borsel, word die parodontitis goed behandel. As parodontitis nie betyds behandel word nie, verdwyn daar soveel been en vesels, dat die tande begin los raak uit die kakebeen. Uiteindelik gaan die tande dan verlore.

Tandplaak kan nie verwyder word deur slegs gebruik te maak van 'n tandeborsel nie. 'n Tandeborsel kan nie juis goed reinig tussen die tande nie. Afhangend van die grootte van die tussenruimtes sal mens ook gebruik moet maak van interdentale borsels of flosdraad. Dis verstandig om eers tussen die tande te reinig. Plaak word die beste verwyder volgens die bass-metode.

Omdat die tandplaak nie so geredelik sigbaar is nie, is daar plaakverklikkers op die mark beskikbaar. Plaakverklikkers kom in vloeistof of in tabletvorm voor; ook wel "disclosing tablets" genoem. Na die poetsing bring mens die plaakverklikker aan. Na die mond uitgespoel is, kleur die plekke waar plaak steeds aanwesig is, pienk of blou. Poetsing is dan die oplossing, totdat die tande nie meer deur die plaakverklikker verkleur word nie.

Wetenskaplike ondersoeke laat blyk dat ossillerende-roterende en soniese elektriese tandeborsels meer plaak verwyder as normale handtandeborsels. Mens kry dus 'n skoner gebit en 'n verminderde kans vir tandbederf.