letterkunde/Uitgelig

Die eerste uitgawe van die koerant het op 9 April 1830 verskyn met as eienaar en drukker P. van Breda. Die eerste redakteur was C.E. Boniface en die uitgewer C.N. Neethling. Die koerant het aanvanklik deels in Hollands en deels in Engels verskyn, hoewel Hollands oorheers het. Dit het begin as 'n weekblad met net vier bladsye, maar van 1841 af verskyn dit twee maal per week en van 1880 af drie maal per week.

De Zuid-Afrikaan was die Afrikaanse taal altyd goedgesind. In 1830 het Boniface 'n Afrikaanse dialoog in sy koerant gepubliseer. Die drukkery het ook die eerste boeke van die genootskap van Regte Afrikaners asook Die Afrikaanse Patriot tydens sy eerste bestaansjaar gedruk. Ná 1902 was Ons Land die spreekbuis van die Afrikaanse Taalvereniging.

[wysig]

William Shakespeare (gedoop 26 April 1564 – oorlede 23 April 1616) was 'n Engelse digter en dramaturg en word geag as die belangrikste skrywer van die Engelse taal en die wêreld se vernaamste dramaturg. Hy het ongeveer 38 toneelstukke en 154 sonnette asook 'n verskeidenheid ander gedigte geskryf. Shakespeare was reeds 'n gewilde skrywer in sy eie leeftyd, maar na sy dood is hy steeds meer geprys en sy werk is deur die eeue heen toenemend vereer deur talle prominente kulturele figure. Hy word gereeld beskou as die nasionale digter van Engeland en daar word somtyds na hom verwys as die "Bard of Avon" (die Minnesanger van Avon), of eenvoudig net die "Bard", of die "Swaan van Avon".

Ortodokse skoliere glo dat Shakespeare die meeste van sy werke tussen 1586 en 1612 geproduseer het, alhowel die presiese datums en kronologie van die toneelstukke wat aan hom toegeken word aansienlik gedebatteer word, asook die outeurskap van sommige van sy werke. Hy word beskou as een van die min dramaturge wat uitblink in sowel komedie as tragedie en sy toneelstukke kombineer bekoring met komplekse karakterisering, digterlike prag en filosofiese diepte.

[wysig]

Die Nobelprys vir Letterkunde word vanaf 1901 jaarliks toegeken aan 'n skrywer vanaf enige land, wat die mees uitsonderlike werk, binne die idealistiese tendens, gelewer het. Die werk verwys na die skrywer se werk as geheel, en nie na individuele stukke nie, alhoewel individuele stukke soms in die toekenning genoem word. Die Sweedse Akademie neem die besluit wie, indien enige, in 'n gegewe jaar die prys verdien.

[wysig]

Die Afrikaanse letterkunde het geleidelik vanaf 6 April 1652 met die aankoms van Jan van Riebeeck in Tafelbaai ontwikkel toe die Kaapse vorm van Nederlands al verder en verder van die Standaardnederlands begin ontwikkel het. Hoewel 'n aantal tekste reeds spore van "Kaaps-Hollands" vertoon het, neem die moderne Afrikaanse letterkunde 'n aanvang met die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners op 14 Augustus 1875.

Volgens artikel XCI van die Artyckel-Brief van die Generale Vereenighde Nederlantsche G'octroyeerde Oostindische Compagnie moes elke joernaal, geskryf deur 'n dienaar van die Kompanjie, aan die Goewerneur-Generaal van Indië of aan die Here XVII in Amsterdam afgelewer word. Aan dié bepaling en aan die formele opdrag, wat die verantwoordelike Kompanjie-dienaars gekry het, ,,om correcte notitie ende dagregisters" te hou van alles wat gedurende hul dienstyd sou gebeur, het ons die oudste geskrifte te danke wat op Suid-Afrikaanse bodem ontstaan het, en tewens die begin van die Afrikaanse letterkunde.

[wysig]

Die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT) is 'n verklarende woordeboek vir die Afrikaanse taal en word oor die algemeen as gesaghebbend beskou. In teenstelling met die WAT is dit 'n korter Afrikaanse verklarende woordeboek in 'n enkele band. Die werk word gereeld hersien sedert 1965. Die jongste en vyfde uitgawe van HAT het in 2005 verskyn, en HAT5 op CD-ROM in 2009.

Die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (die HAT) gee al dekades lank die toon aan vir Afrikaanse woordeboeke. Deur deurlopende navorsing en grondige ontleding van eietydse taalgebruik bied Pearson se span leksikograwe nou veel meer as net ’n woordeboek. Vanaf 2010 dra ’n groeiende reeks splinternuwe taalprodukte die HAT-stempel. Samewerking met taalkundiges, dosente en onderwysers, vakkundiges en belangstellendes oor die hele Suid-Afrika verseker dat elke nuwe HAT-woordeboek ’n akkurater en gesaghebbender beeld bied van hedendaagse Afrikaans. Vir gebruikers van elke ouderdom – kinders, leerders en studente, onderwysers en dosente, taalwerkers en -liefhebbers – is daar nou ’n HAT wat Afrikaans vasvat.

[wysig]

Die Transvaler was 'n Afrikaanse oggendkoerant in Johannesburg van 1 Oktober 1937 tot vroeg in Februarie 1983 toe dit ingevolge 'n skikking tussen Perskor en Naspers ná 'n bittere persstryd wat albei maatskappye dermiljoene rande gekos het, na Pretoria verskuif het, waar dit as 'n middagblad met moeiete voortbestaan het tot sy sluiting in April 1993.

Die koerant is van sy ontstaan af deur Voortrekkerpers Beperk uitgegee tot en met sy uitgewer se samesmelting met die Afrikaanse Pers (1962) Beperk in 1971 om Perskor te vorm. Die Transvaler was die eerste dagblad in die destydse Transvaal wat die Gesuiwerde Nasionale Party van dr. D.F. Malan ondersteun het nadat hy en sy volgeling op 5 Desember 1934 geweier het om met die Suid-Afrikaanse Party saam te smelt as die Verenigde Party.

Die ander destydse Nasionaalgesinde Afrikaanse dagblad in Transvaal, Die Vaderland, wat in 1936 gestig is, het genl. J.B.M. Hertzog tot in die Verenigde Party gevolg, maar met Hertzog se bedanking uit die V.P. omdat hy nie Suid-Afrika se deelname aan die Tweede Wêreldoorlog gesteun het nie, weer die Afrikanerparty en die (Herenigde) Nasionale Party gesteun. In Pretoria was die dagblad Die Volkstem tot en met sy verdwyning in 1951 'n stoere ondersteuner van die Verenigde Party.

Van 1951 tot met die koms 17 jaar later (in 1968) van Hoofstad, 'n gesamentlike poging deur die Afrikaanse Pers (1962) Beperk en Voortrekkerpers Beperk, was daar in die destydse Transvaal net twee Afrikaanse dagblaaie. Sedert 1993 is Beeld die enigste Afrikaanse dagblad vir Gauteng, Noordwes, Mpumalanga, Limpopo en KwaZulu-Natal.

[wysig]

[wysig]

Die Hertzogprys is 'n bekroning wat toegeken word deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Dit word jaarliks toegeken aan 'n skrywer met hoogstaande werk, beurtelings, in die veld van drama, poësie of prosa. Die jaarlikse wenner word bepaal deur die sewe lede van die Letterkunde-kommissie. Dit word beskou as die hoogste eer wat 'n Afrikaanse skrywer kan toekom.

Die Hertzogprys is die belangrikste prestigeprys in die Afrikaanse letterkunde en heet na een van die grootste kampvegters vir Afrikaans: genl. J.B.M. Hertzog.

[wysig]

Van Niekerk is op 10 November 1954 in op die plaas in Tygerhoek naby Caledon in die Wes-Kaap gebore. Sy het in Riviersonderend en Stellenbosch skoolgegaan en het aan die Hoërskool Bloemhof gematrikuleer. Daarna het sy tale en filosofie aan die Universiteit van Stellenbosch studeer waar sy in 1978 haar MA graad verwerf het met 'n verhandeling oor die aard en belang van die literêre vormgewing in Friedrich Nietzsche se 'Also sprach Zarathustra'.

Marlene van Niekerk is tans Professor by die Department Afrikaanse en Nederlands van die Universiteit van Stellenbosch, waar sy ook programkoördineerder is vir die MA in kreatiewe Afrikaanse skryfkunde. Van Niekerk is meer bekend vir haar literêre werke en het nog nie veel in die filosofie publiseer nie. Nogtans raak haar werke temas soos armoede, die donker psige van Afrikaner, die mislukkings van apartheid, geslagsrolle, ens, aan.

[wysig]

[wysig]

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns is 'n multidissiplinêre organisasie wat hom beywer vir die bevordering van die wetenskap, die tegnologie en die kunste, asook die bevordering van die gebruik en gehalte van Afrikaans.

Die inisiatief vir die stigting van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns het gekom van genl. J.B.M. Hertzog. Hertzog was 'n besonder groot kampvegter vir die Nederlands-Afrikaanse taal. Hy het voorgestel "dat een lichaam in 't leven worde geroepen ter bevordering van de Hollandse taal en letteren in Zuid-Afrika". Op 2 Julie 1909, terwyl die Nasionale Konvensie in Bloemfontein onderweg was, kom die eerste 30 lede van die liggaam byeen om die Zuid-Afrikaanse Akademie voor Taal, Letteren en Kunst te stig. Die doel van die akademie was: "De handhaving en bevordering van de Hollandse Taal en Letteren, en van de Zuid-Afrikaanse Geschiedenis, Oudheidkunde en Kunst", met 'n byvoeging: "Onder 't Hollands wordt verstaan: beide taalvormen gebruiklijk in Zuid-Afrika". Die primêre doel van die Akademie was aanvanklik om Nederlands, maar ook Afrikaans te bevorder. Die naam van die Akademie is in 1942 gewysig na die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns toe 'n nuwe fakulteit 'natuurwetenskap en tegniek' geskep is.

[wysig]

Een biljoen jaar NC is ’n wetenskapsfiksie verhaal. Die boek is geskryf deur Charles F. Stofberg en in 2012 deur Thompson Boekdrukkery gepubliseer.

In Een biljoen jaar NC kyk Charles na die verre toekoms van die mens op aarde. Die huidige geslag word geheel en al deur endemiese virusse uitgewis. Deur evolusie ontwikkel die mens egter 'n biljoen jaar later weer. Hoe sal so 'n samelewing daar uitsien? Charles laat die menslike geslag (mans en vroue) in aparte stede woon en het hoegenaamd geen kontak met mekaar nie (slegs vir kunsmatige voortplanting). Hulle reken hulle is die mees moderne en mees gevorderde mense ooit. Die tydperk in die toekoms is gelykstaande aan dié van die Romeinse Ryk. Totdat daar geskrifte (in versteende vorm) ontdek word wat die teendeel bewys. Die implisiete vraag word gestel: wat sal die mensdom vandag dink as 'n versteende ruimteskip nou opgegrawe word? Die diere ontwikkel 'n heel ander evolusionêre pad en baie eienaardige spesies kom dan voor.

[wysig]

Eugène Nielen Marais (9 Januarie 1871 – 29 Maart 1936) was ’n skrywer in Engels en Afrikaans en was die skepper van die klassieke Afrikaanse gedig "Winternag", wat allerweë as dié eerste letterkundig betekenisvolle Afrikaanse gedig beskou word.

Eugène Marais is op 9 Januarie 1871 in Pretoria in die destydse Zuid-Afrikaansche Republiek gebore. Interessant genoeg was sy ouers blykbaar albei Engelssprekend. Hy was die jongste van 13 kinders. Hy het skool gegaan by Hoër Jongenskool Paarl. Op 19-jarige leeftyd word hy die redakteur van Land en Volk, die enigste koerant wat President Paul Kruger se bewind teengestaan het. Op die ouderdom van 20 word hy die mede-eienaar van die koerant Land en Volk en kort daarna die alleeneienaar daarvan.

[wysig]

Die eerste uitgawe van die koerant het op 9 April 1830 verskyn met as eienaar en drukker P. van Breda. Die eerste redakteur was C.E. Boniface en die uitgewer C.N. Neethling. Die koerant het aanvanklik deels in Hollands en deels in Engels verskyn, hoewel Hollands oorheers het. Dit het begin as 'n weekblad met net vier bladsye, maar van 1841 af verskyn dit twee maal per week en van 1880 af drie maal per week.

De Zuid-Afrikaan was die Afrikaanse taal altyd goedgesind. In 1830 het Boniface 'n Afrikaanse dialoog in sy koerant gepubliseer. Die drukkery het ook die eerste boeke van die genootskap van Regte Afrikaners asook Die Afrikaanse Patriot tydens sy eerste bestaansjaar gedruk. Ná 1902 was Ons Land die spreekbuis van die Afrikaanse Taalvereniging.

[wysig]

Die Afrikaanse gedagte is 'n boek geskryf deur C.M. van den Heever. In die boek behandel hy die onderwerp dekadensie in kultuur, en hoe die Afrikaanse beweging dit hier ter plaatse kan stopsit.

Van den Heever word sterk geïnspireer deur Oswald Spengler se Der Untergang des Abendlandes: kulture begin dikwels klein met 'n eenvoudige boerderygemeenskap as hoeksteen, word dan dikwels met 'n gees en doel voortgedryf, bereik sy hoë kruin, en begin stagneer deur verfyning en afronding (bekend as beskawing), maar raak dan vasgeval in modes, alledaagshede, strukture, en vorm, of dan, die "geraamte", gestroop van enige diepte.

Van den Heever het 'n probleem daarmee dat die Afrikaner klakkeloos die Engelse modes na-aap (soos aangehaal uit die Nederlands-Amerikaner Adriaan Barnouw se Language and Race Problems in South Afica, 1934), soortgelyk aan wat die Vlaminge met die Franse modes en giere gedoen het. So word die oorspronklikheid van die eie kultuur ingeboet, die grense vervaag van wat nou eintlik die eie "tradisie-bakens" is en wat nie (wat tot verdere vervreemding bydra) en laastens ontstaan 'n kwyning van geestelike aantrekkingskrag: voorstellings, ideë, ideale, sisteme, teorieë, morele en intellektuele waardes, styl- en kunswaardes. Die innerlike betekenis word gestroop sodat net die dop van die kultuur oorbly en later wegkalwer.

[wysig]

Nadine Gordimer (1923 - 2014) was 'n Suid-Afrikaanse skrywer van hoofsaaklik Engelse romans en toneelstukke. Sy wen die Booker-prys in 1974 en die Statebondprys in 2002. In 1991 wen sy die Nobelprys vir Letterkunde en word die eerste Suid-Afrikaner en eerste vrou in 25 jaar om die prys te wen.

Gordimer is op 20 November 1923 in Springs, destyds in Transvaal, gebore. Haar ouers was van Brits-Joodse en Litouse afkoms. Sy begin van jongs af skryf en haar artikels is reeds op 13- of 14-jarige ouderdom in klein tydskrifte gepubliseer.

Sy sterf op 13 Julie 2014 op 90-jarige ouderdom in haar slaap by haar huis in Johannesburg. Oor haar lewe het sy 'n totaal van 15 romans, 12 bundels kortverhale en 'n hele aantal nie-fiksie geskryf. Haar boeke is in 40 tale wêreldwyd gepubliseer.

[wysig]

John Maxwell Coetzee (* 9 Februarie 1940) is 'n Suid-Afrikaansgebore skrywer. In 2003 is die Nobelprys vir Letterkunde aan hom toegeken, die vierde persoon van Afrika, en tweede van Suid-Afrika wat die prys verwerf (die ander was Nadine Gordimer).

Coetzee is in Kaapstad gebore. Hy het aan die Universiteit van Kaapstad gestudeer, en het in wiskunde en Engels gekwalifiseer.

In die vroeë 1960's het hy in Engeland gewoon, waar hy onder andere as rekenaarprogrameerder gewerk het. Hy het daaroor in Youth (2002) geskryf. Hy het daarna in die VSA gestudeer, en het as dosent in Engels en literatuur gewerk tot 1983. In 1984 het hy terug na Suid-Afrika gekom, as professor by die Universiteit van Kaapstad. In 2002, het hy na Adelaide, Australië verhuis, waar hy burgerskap ontvang het.

Hy was die eerste skrywer wat twee keer die Booker-prys gewen het, vir Life & Times of Michael K in 1983, en Disgrace in 1999.

[wysig]

Poësie (vanaf Grieks poiesis – ποίησις – wat "maak" of "skep" beteken, meer spesifiek, die skep van poësie) of digkuns (vanaf Latyn "dictâre" – wat "om op te skryf" of "om saam te stel" beteken, in Middelnederlands "dichten" - "om te dig") is ʼn literêre kunsvorm wat van estetiese en ritmiese eienskappe of vermoëns van ʼn taal gebruik maak – soos eufonie , klanksimboliek en metrum – vir die vooropstelling van betekenisse addisioneel tot, of in die plek van, prosaïes ooglopende betekenisse.

Poësie het ʼn lang geskiedenis en dateer terug na die Sumeriese Gilgamesjepos. Vroeë gedigte ontwikkel uit volksliedere soos die Sjinese boek van liedere, of uit die behoefte om mondelinge heldedigte oor te vertel, soos in die geval van die Sanskrit Vedas, Zoroastriese Gathas en die Homeroseposse die Ilias en Odussee. Pogings uit die oudheid om poësie te definieer, soos Aristoteles se Poëtica fokus op die gebruik van spraak in retoriek, drama, liedere en komedie. Latere pogings fokus op kenmerke soos herhaling, versvorm en rym, en lig die estetika uit wat poësie onderskei van meer objektiewe informatiewe prosaïese skryfvorme. Sedert die middel van die twintigste eeu is poësie meer algemeen beskou as ʼn fundamentele kreatiewe daad in die aanwend van taal.

[wysig]