Pieter Verhoef

dr. Pieter Adriaan Verhoef (Paardeplaas, distrik Hartbeesfontein, 25 April 1914 – Stellenbosch, 18 Januarie 2013) was 'n Suid-Afrikaanse predikant, hoogleraar aan die Stellenbosse Kweekskool, van 1975 tot 1979 dekaan van die Universiteit Stellenbosch se teologiese fakulteit en lid van die redaksie van die 1983-vertaling van die Afrikaanse Bybel.

Pieter Verhoef is in die distrik Hartbeesfontein in die destydse Wes-Transvaal gebore. Sy vader was Lodewyk Hendricus Wilhelm, eers 'n onderwyser in Amsterdam, Nederland en Atje Adriana, gebore Politiek. Die egpaar het in 1909 na Suid-Afrika geëmigreer en nadat Lodewyk Verhoef die Here se roepstem gehoor het om hier as onderwyser te werk. In Transvaal het die egpaar lid van die NG Kerk geword. Op die nedersetting Paardeplaas, tussen Coligny en Hartbeesfontein, het Verhoef sr. later onderwyser geword. Dis hier dat Pieter Verhoef gebore is en ook grootgeword het. In 1919 het hy sy skoolopleiding aan die plaaslike laerskool begin.

 

In 1925 gaan hy na die hoërskool op Klerksdorp, maar bly net ses maande daar toe hy die skool verlaat om in die distrik Stellenbosch met tabak te gaan boer. Ná 'n tyd in die Boland verhuis hy na Johannesburg om hom as sakeman te bekwaam. In die Goudstad het hy besluit om sy skoolopleiding te voltooi en behaal in 1934 matriek deur die pos. Nadat hy hom geroepe gevoel het om predikant te word, gaan hy Stellenbosch toe, maar dié onderneming misluk toe hy nie verder as Hebreeus I vorder. Hy keer terug na sy geboorteprovinsie en studeer aan die Potchefstroomse Universiteit van 1935 tot 1938 as die enigste student onder prof. S. du Toit, seun van Totius. Ook op Potchefstroom behaal Pieter Verhoef 'n M.A. in semitiese tale, goeie voorbereiding op sy latere studie in die Ou Testament. In 1939 word hy student aan die Kweekskool in die Eikestad, waar hy in 1942 sy M.Th.-graad behaal en as proponent gelegitimeer word. Hy het 'n wye belangstellingsveld gehad en onder meer rugby gespeel vir Maties se eerste span.

Weens 'n skaarste aan beroepe destyds word prop. Verhoef eers hulpleraar in die NG gemeente De Bloem in Bloemfontein. Daar ontmoet hy sy vrou, Francina Margaretha (Rita) Krüger, dogter van dr. Izak David Krüger, leraar van die Gereformeerde kerk Bloemfontein van 1916 tot 1923 en weer van 1930 tot 1945, en in die tussentyd van die Gereformeerde kerk Potchefstroom. Die paartjie is op 23 Februarie 1944 getroud. Intussen het Verhoef elke maand Pretoria toe gery vir verdere studie in Semitiese Tale.

Verhoef is op 17 Junie 1944 in sy eerste gemeente, Tarkastad, in die Noordoos-Kaap bevestig. Net drie jaar later ontvang hy demissie vir verdere studie aan die Vrije Universiteit in Amsterdam, waar hy tot 1950 studeer en sy doktorsgraad in die teologie onder proff. G.C.H. Aalders en W.H. Gispen behaal met 'n proefskrif oor die onvervulde profesieë in die Bybelboek Jesaja, Die Vraagstuk van die Onvervulde Voorsegginge in Verband met Jesaja 1-39.

Hy keer terug na sy vaderland en word op 6 Mei 1950, skaars twee weke ná sy 36ste verjaardag, as medeleraar van die NG gemeente Cradock bevestig. Sy dienstyd is egter net 'n maand later beëindig toe hy op 21 Junie 1950 na die Teologiese Seminarium op Stellenbosch beroep word as opvolger van prof. E.E. van Rooyen.

 

Verhoef aanvaar op 7 Desember 1950 diens aan die Kweekskool en begin so sy 29 jaar lange akademiese loopbaan aan dié instelling. Verhoef het hom op akademiese terrein veral toegespits op profetiese tekste in die Ou Testament. Hy het onder meer kommentare op Nahum en Maleagi in plaaslike en buitelandse reekse geskryf. Hy het opgetree as gasdosent aan die Westminster Teologiese Seminarium in Kalifornië, waar hy blootstelling aan die breër akademiese wêreld gekry het. In 1980 het dr. D.H. Odendaal geskryf: "Met die jare word prof. Verhoef allerweë erken as 'n ware Godsgeleerde en suiwer eksegeet in die beste gereformeerde tradisie." Hy is twee maal 'n leerstoel in die teologie in die buiteland aangebied, maar tot sy dood op Stellenbosch bly woon, waar studente sy motorregistrasienommer, CL 181, in verband met Halleluja 181 gebring het, "Saggies en teer". Volgens dié wat hom geken het, wat dis tiperend van sy vriendelike, liefdevolle en nederige persoonlikheid.

Verhoef het in belangrike kerklike kommissies gedien en 'n magdom preke, artikels en publikasies die lig laat sien. In 1960 was hy een van die afgevaardigdes van die Kaapse Kerk na die Cottesloe-kerkeberaad. Een van sy grootste bydraes was as lid van die eindredaksie van die 1983-vertaling van die Afrikaanse Bybel. Hy was medeverantwoordelik vir die eerste uitgawe van die Ou-Testamentiese Apokriewe in Afrikaans. In 2013 het prof. Hendrik Bosman geskryf: "In talle opsigte was prof. Verhoef 'n brugbouer wat grense oorgesteek het: Die gaping tussen akademiese teologie en die behoeftes van lidmate het hy aangespreek deur die jare lange behartiging van 'n rubriek ("Sê my, Dominee") in Die Kerkbode. As Ou-Testamentikus het hy (in) twee belangrike kommissies van die NG Kerk gedien: Ras, volk en nasie in die lig van die Skrif (1974) en 12 jaar later (in) Kerk en samelewing s'n. (Albei) kommissie het die NG Kerk se standpunt ten opsigte van apartheid en volkereverhoudings as beleidsdokumente geartikuleer – en prof. Verhoef het die ideologiese kaping van die interpretasie van die Bybel dikwels aan die kaak gestel."

Bosman vervolg: "Ná sy aftrede as professor in Ou Testament het prof. Verhoef nog talle publikasies laat verskyn. Hy het 'n (besonderse) bydrae op ekumeniese gebied gelewer toe hy in 1992 as voorsitter opgetree het vir die konferensie oor kerkeenheid binne die NG Kerkfamilie. (Sowel) die PU vir CHO as die Universiteit van die Vrystaat het ('n) eredoktorsgraad aan hom toegeken. (B)yna drie dekades (lank) het prof. Verhoef as dosent en kollega sy studente en mededosente beïndruk (deur) sy deeglike voorbereiding, bedaarde beredenering en fyn humorsin."

Met die toekenning van sy eredoktorsgraad in die teologie van Potchefstroom het die universiteit hom gehuldig "as beskeie, bekwame en kerklike dienaar en as iemand met sowel 'n nasionale as ekumeniese visie en toewyding".

Op 8 Mei 1991 plaas Die Burger die volgende briefie van Verhoef (toe pas 77) wat getuig van sy gesindheid: "Die aand van Saterdag, 6 April, omstreeks halftien was my motor in 'n botsing met 'n ander motor op die hoek van Banhoek- en Hospitaalstraat. Afgesien van die traumatiese ervaring van so 'n botsing was daar een ligpunt wat altyd by my sal bly: die gesindheid en optrede van die bestuurder en insittendes van die ander motor saam met hul geloofsgenote wat spoedig op die toneel was. Ek weet nie wie die groepie Moslem-kerkgangers was nie, maar sê langs hierdie weg aan hulle ek stel hul simpatieke wellewendheid hoog op prys. Terselfdertyd hoop ek dat die paar mense wat in die ander motor beseer is, gou gesond sal wees. Ons het gelukkig niks oorgekom nie."

 

Uit Verhoef se huwelik met die Bloemfonteinse Gereformeerde pastoriedogter Francina Margaretha (Rita) Krüger, 'n dogter van dr. Izak Krüger, is drie kinders gebore, naamlik Hendricus (Ricus), Hester en Adri. Ná sy vrou se dood in 2002 is hy in 2003 getroud met Esje (of Elsa) Johanna Dijkman (née van der Merwe). Sy was sy lewensmaat tot die einde. Ná 'n lang siekbed is prof. Verhoef in die ouderdom van 98 jaar oorlede.

• 1984: FAK se silwermedalje vir kulturele verdienstelikheid
• 1984: Merietetoekenning van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vir die Bybelvertaling
• 1988: Ds. Pieter van Drimmelenmedalje vir die bevordering van Afrikaans op die gebied van die godsdiens van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vir die Bybelvertaling, oorhandig op 5 Oktober daardie jaar
• 1988: Eredoktorsgraad van die Potchefstroomse Universiteit, toegeken op 29 April
• 1988: Eredoktorsgraad van die Universiteit van die Oranje-Vrystaat

In 1979 met sy aftrede het Die Ou Testament vandag. Hulgdigingsbundel opgedra aan porf. P.A. Verhoef verskyn onder redaksie van D.H. Odendaal. Uit Verhoef se eie pen het verskyn:

• 1945: Wat van die Jode?
• 1946: Die Wederkoms en ander preke
• 1956: Die Dag van die Here, Exegetica
• 1959: Krisiswoorde in Krisistye
• 1959: Die Messiasverwagting tussen die Ou en die Nuwe Testament
• 1959 (herdruk 1974): Ou-Testamentiese Apokriewe
• 1961: Die Onse Vader
• 1961: Kom, Here Jesus
• 1961: Ons Christelike Geloofsbeleidenis
• 1962: Vrede op Aarde (medeskrywer: Dr. I.D. Krüger, sy skoonpa)
• 1967: Israel in die Krisis
• 1967 (hersiene uitgawe 1984): Sê my, Dominee?
• 1968: Die Pouslike Septer oor Suidelike Afrika
• 1972: Maleachi in die driedelige Commentaar op het Oude Testament
• 1973 (hersiene uitgawe 1983): Metodiek van die Eksegese
• 1987: Kerk en Samelewing: Wat sê die Ou Testament?
• 1987: The Books of Haggai and Malachi New International Commentary on the Old Testament
• 1993: Profete en Profesie
• 1998: Ds. I.D. Krüger: Die mens en sy Preke
• 1998: Hutspot
• 1998: Perspektief op die Skepping
• 2000: Terugblik van 'n 'Brugbouer' (sy outobiografie
• 2000: Geslagregisters van vier families Verhoef in Suid-Afrika (saamgestel deur Henk, Pieter and Willem Verhoef)
• 2003: Teologiese Temas
• 2003: Tyd en Ewigheid
• 2003: Probleme met die Bybel?

• (af) Van der Merwe, Gerdrie in Small, Mario. 2014. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 2014. Wellington: Tydskriftemaatskappy van die NG Kerk MSW – 'n divisie van Bybel-Media.
• (en) Inskrywing oor prof. Adriaan verhoef op die webtuiste StellenboschWriters.com. URL besoek op 23 Augustus 2015.

• (af) Bybel se grondteks in Afrikaanse idioom weergegee, Briewe, Die Burger, 13 Julie 1990. URL besoek op 23 Augustus 2015.
• (af) Kerkeenheid vorder tog ondanks stremminge, Die Burger, 18 Februarie 1993. URL besoek op 23 Augustus 2015.
• (af) Teoloog het vanjaar 3 boeke op kerfstok ^{[dooie skakel]}, Die Burger, 2 Desember 1998. URL besoek op 23 Augustus 2015.