Onderbewussyn

Dit sluit in denkprosesse, herinneringe, belangstellings en motiverings. Hoewel dié prosesse ver onder die vlak van die bewussyn bestaan, het hulle in teorie ’n uitwerking op gedrag.

Daar is bewyse dat onbewuste verskynsels onderdrukte gevoelens, outomatiese vaardighede, onbewuste waarnemings en outomatiese reaksies insluit, en moontlik ook komplekse, verskuilde fobies en begeertes.

Die begrip is gewild gemaak deur die Oostenrykse neuroloog en psigoanalis Sigmund Freud. In psigoanalitiese teorie word onbewuste prosesse regstreeks verteenwoordig in drome, Freudiaanse glipse en grappe.

Die onderbewussyn kan dus beskou word as die bron van drome en outomatiese denke (denke sonder enige opsigtelike rede), die bewaarplek van vergete herinneringe (wat steeds later deur die bewussyn opgeroep kan word) en die roete van implisiete kennis (dit wat ons so goed geleer het dat ons dit doen sonder om te dink).

Verskynsels wat met die halfbewuste brein te doen het, sluit in wakker word, implisiete herinneringe, onderbewuste boodskappe, beswymings, hipnagogie en hipnose. Hoewel slaap, slaapwandelary, drome, ylings en komas kan lyk soos die teenwoordigheid van onbewuste prosesse, word hulle beskou as simptome eerder as die onderbewussyn self.

Sommige kritici twyfel aan die bestaan van die onderbewussyn.

Die sielkundige Jacques van Rillaer wys daarop dat die onderbewussyn nie deur Freud ontdek is nie. In 1890, toe psigoanalise nog onbekend was, het William James in sy grootse verhandeling oor sielkunde (Die beginsels van sielkunde) die manier ondersoek waarop filosowe en sielkundiges die term "onderbewussyn" gebruik het. Die sielkundehistorikus Mark Altschule sê: "Dit is moeilik – of dalk onmoontlik – om ’n 19de-eeuse sielkundige of psigiater te kry wat die onderbewussyn nie net as werklik beskou het nie, maar as van die hoogste belang."

Die Duitse filosoof Eduard von Hartmann het in 1869 ’n boek gepubliseer wat aan die tema Filosofie van die onderbewussyn gewy is.

Verder het die 19de-eeuse Duitse sielkundiges Gustav Fechner en Wilhelm Wundt begin om die term te gebruik in hulle eksperimentele sielkunde, in die verband van menigvuldige, deurmekaar data wat die brein organiseer "op ’n onbewuste vlak voordat hy dit onthul as ’n oortuigende totaliteit in bewuste vorm"

Freud se siening

 

Freud en sy navolgelinge se weergawe van die onderbewussyn het ’n belangrike rol in psigoanalise gespeel. Freud het die brein in twee dele verdeel: die bewuste brein (of ego) en onbewuste brein. Laasgenoemde is weer onderverdeel in die "id" (of instinkte) en die "superego" (of gewete). In dié teorie verwys die onbewuste na die geestelike prosesse waarvan individue hulleself onbewus maak. Freud het ’n vertikale en hiërargiese struktuur van menslike bewussyn voorgestel: die bewussyn, die voorbewussyn en die onderbewussyn – van bo na onder. Hy het geglo aansienlike psigiese gebeurtenisse vind plaas "onder die oppervlak" in die onderbewussyn, soos verborge boodskappe van die onbewuste. Hy het sulke gebeurtenisse vertolk as dat hulle simboliese én werklike betekenis het.

In psigoanalitiese terme sluit die onderbewussyn nie alles in wat nie bewustelik is nie, maar eerder dit wat aktief van die bewuste onderdruk word of wat ’n persoon nie bewustelik wil weet nie. Freud het die onderbewussyn beskou as ’n bewaarplek vir sosiaal onaanvaarbare idees, wense en begeertes, traumatiese herinneringe en pynlike emosies wat deur die meganisme van sielkundige onderdrukking uit die brein verban is. Die inhoud hoef egter nie net negatief te wees nie. Volgens die psigoanalitiese siening is die onderbewussyn ’n mag wat net herken kan word aan sy uitwerking – dit druk homself uit in die simptoom. In hierdie sin is die bewuste self ’n teenstander van die onbewuste, en veg dit om die onderbewussyn verborge te hou. Onbewuste gedagtes is nie deur gewone introspeksies toeganklik nie, maar is veronderstel om "getap" en "vertolk" te kan word deur spesiale metodes en tegnieke soos meditasie, vrye assosiasie, droomontleding en verbale of Freudiaanse glipse, wat tydens psigoanalisie ondersoek en bestuur kan word.

Freud het sy begrip van die onderbewussyn geskoei op ’n verskeidenheid waarnemings. Hy het byvoorbeeld "glipse van die tong", of "Freudiaanse glipse", beskou as iets wat verband hou met die onderbewussyn omdat hulle ’n persoon se ware gevoelens oor ’n onderwerp wys. ’n Voorbeeld is: "Ek heet almal welkom en verklaar die vergadering geslote", as ’n persoon nie regtig lus vir die vergadering is nie. Freud het opgelet sy pasiënte se drome is die uitdrukking van belangrike gevoelens waarvan hulle onbewus was. Na sulke waarnemings het hy tot die gevolgtrekking gekom dat sielkundige steurings grootliks veroorsaak word deur persoonlike konflikte wat op ’n onbewuste vlak bestaan. Sy psigoanalitiese teorie verduidelik persoonlikheids-, motiverings- en geestesteurings deur te fokus op onbewuste bepalers van gedrag.

Freud het later sy idee van die onderbewussyn gebruik om sekere soorte neurotiese gedrag te verduidelik. Die teorie van die onderbewussyn is aansienlik verander deur latere psigiaters, onder wie Carl Jung en Jacques Lacan.

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.