Nicolaas Johannes Brümmer

Nicolaas Johannes Brümmer (distrik Wodehouse, 27 Julie 1866 – Stellenbosch, 13 Mei 1947) was 'n Afrikaanse skrywer, NG predikant en hoogleraar in die wysbegeerte aan die Kweekskool op Stellenbosch.

Hy het 'n leidende rol in die stryd om die erkenning van Afrikaans gespeel en was onder andere medestigter van die Afrikaanse Taalvereniging, medestigter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en voorsitter van die eerste kommissie om Afrikaanse spelreëls op te stel. Brümmer het 'n sprankelende humorsin gehad wat met diepe erns gepaard gegaan het. Hy was 'n fynbeskaafde en ewewigtige mens, maar kon vlymskerp wees in sy kritiek en het 'n saak wat hom ter harte gaan, reguit en onomwonde gestel. Hy was 'n gewilde prediker en redenaar wat dikwels by volksfeeste opgetree het. Sy liefhebbery was tuinmaak en stap en hy het tot op hoë leeftyd blakende gesondheid geniet.

 

Nicolaas Johannes Brümmer is op die plaas Prospect in die distrik Wodehouse (Dordrecht) gebore as een van nege kinders in die gesin. Hy was ’n agterkleinseun van Johann Wichard Brümmer uit die dorp Menslage, distrik Osnabrück, Nedersakse, Duitsland. In 1785 tree Johann Brümmer in diens van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie en gaan na Oos-Indië waar hy vyf jaar deurbring. In 1792 kom hy na die Kaap en dien daar 'n tyd lank as artilleris. Toe het hy burger geword en hom op Graaff-Reinet gaan vestig waar hy in 1828 oorlede is. Hy het agt kinders gehad, van wie prof. Brümmer se oupa Johann Wichard (1813–1888) die tweede jongste was. Johann Wichard het 12 kinders by sy vrou, Anna Elizabeth Jacoba van der Merwe, gehad van wie prof. Brümmer se vader die vierde oudste was.

Brümmer se ouers was Barend Jacobus Brümmer (12 April 1840 – 1 Maart 1924) en Gerbrecht Wilhelmina van Zyl (6 Januarie 1849 – 15 Augustus 1907). Hy het drie broers en vyf susters gehad. Hy het sy skoolopleiding op Barkly-Oos ontvang by C.J.N. Visser, wat later die leier geword het van die uitgeweke Boere in Argentinië. Barkly-Oos is eers in 1874 aangelê nadat die NG gemeente Barkly-Oos die vorige jaar deels van die NG gemeente Dordrecht en deels van die NG gemeente Lady Grey afgestig is. Mnr. Visser se skool was die eerste wat Brümmer besoek het en toe was hy al 16 jaar oud. Hy vorder egter fluks sodat sowel die predikant as onderwyser by sy vader aangedring het om hom na Stellenbosch te stuur. Dit gebeur in 1885 toe hy daar die Gimnasium besoek waar Jan Smuts 'n medestudent was. Hy lê in sy matrikulasie-intermediêre en B.A.-eksamens met lof af (1890) en was eerste in Suid-Afrika in laasgenoemde eksamen. Daarna was hy vier jaar lank (1891–1894) student aan die Kweekskool en het hy terselfdertyd die M.A.-eksamen in die wysbegeerte en staathuishoudkunde afgelê. Hy was in hierdie jare hoofredakteur van die eerste uitgawe van die Stellenbosch Students' Annual (Oktober 1893), 'n blad wat later die Students' Quarterly en eindelik Die Stellenbosse Student sou word. In 1894 is hy na St Andrews in Skotland en deurloop die kursus vir B.D., wat hy in 1895 verwerf. Daarna is hy na Leipzig, Duitsland, waar hy al sy aandag aan eksperimentele sielkunde onder prof. W. Wundt gewy het.

Hierna word hy as predikant na Suid-Afrika beroep en omdat daarop aangedring is dat hy dadelik moes kom, het hy die doktorsgraad laat vaar en gaan arbei in die uitgestrekte NG gemeente Jansenville, destyds bekend om sy groot aantal armblankes. Hier beywer hy hom, naas sy kerklike werk, veral vir die kulturele en ekonomiese opheffing van sy gemeentelede en stig hy in 'n tydperk van drie jaar 16 nuwe skole in die distrik. Hy was een van die eerste mense wat die erns en omvang van die armblankevraagstuk besef en die noodsaaklikheid van 'n studie daarvan onder die openbare aandag gebring het. Op Jansenville trou hy met Ruth Magdalena Stegmann (1872–1929), die jongste dogter van ds. Georg Stegmann, wat vir hom 'n groot steun in sy maatskaplike opheffingswerk was.

 

In 1899 vertrek ds. Brümmer na die NG gemeente Drieankerbaai in Kaapstad. Hier sou hy twaalf jaar lank arbei. Hy neem van dié tyd af ywerig deel aan allerlei stedelike, opvoedkundige, kerklike en filantropiese ondernemings. Hy dien onder meer as kurator van die Normaal School, Kaapstad, as raadslid en eksaminator van die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop, was eksaminator van die Taalbondeksamen en skriba van die Kaapse Ring.

 

Sy belang vir die Afrikaanse taal is die leiding wat hy neem met die bevordering van Afrikaans. In sy dae as predikant is hy een van die weinige leraars wat hom vir die erkenning van Afrikaans beywer.

Dr. Bümmer se lesing voor Stellenbosse studente Die Afrikaanse nasie verskyn in die Goede Hoop (September 1903) en as brosjure in 1908. In die dae toe die predikante en die NG Kerk onverskillig gestaan het teenoor Afrikaans, was ds. Brümmer een van die weinige leraars wat hom vir die erkenning van die taal beywer het. Saam met J.H.H. de Waal en ’n paar ander persone stig hy in 1905 in Kaapstad die Afrikaanse Taalvereniging (ATV) en is per geleentheid ook hierdie liggaam se voorsitter. Later dien hy as lid van die ATV-kommissie wat die spelreëls moes opstel. Hy is in 1909 medestigter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Taal, Lettere en Kuns en lid van die kommissie wat die ontwerpstatute moes opstel. In 1910 is hy een van die hoofsprekers met die amptelike openingskongres van die Akademie. Jare lank is hy lid van die Akademieraad. Vir lank beoefen hy die joernalistiek. Van 1914 tot 1930 is hy redakteur van die maandblad De Goede Hoop as opvolger van J.H.H. de Waal. Ná sy aftrede as professor in 1940 dra hy ruim by tot verskeie Afrikaanse tydskrifte, insluitende Die Kerkbode en Die Naweek.

In Januarie 1911 word ds. Brümmer aangestel as professor in wysbegeerte aan die Stellenbosse Victoria-kollege, ’n leerstoel wat hy ook aan die Universiteit van Stellenbosch tot sy aftrede in 1941 beklee. Voor die stigting van die universiteit was hy een van die eerste voorsitters van die Senaat. Aan die stigting van die universiteit het hy 'n baie groot aandeel gehad. In 1915 was hy lid van die senaatsafvaardiging wat die minister van onderwys gespreek het oor die beoogde wetgewing vir die omskepping van die Victoria-kollege tot 'n universiteit. In 31 jaar van sy hoogleraarskap het hy deur sy persoon en onderrig 'n onberekenbare invloed uitgeoefen op die vorming van honderde toekomstige predikante van die NG Kerk. Die wysgerige standpunt wat hy voorgestaan het, was dié van die idealisme, soos dit veral verteenwoordig word deur J.E. Turner en J. Leighton.

Brümmer het baie lank die joernalistiek beoefen. Saam met dr. J.D. du Toit en De Waal het hy meegewerk aan die tydskrif Ons Taal (1907–09), wat Ons Klyntji opgevolg het. Van 1914 tot 1930 was hy redakteur van die maandblad De Goede Hoop – 'n blad met 'n algemene kulturele strekking – as opvolger van adv. De Waal. Hy het elke maand tot 'n groot gehoor gespreek. Ná sy aftrede as professor in 1940 het hy ruim bygedra tot verskeie Afrikaanse tydskrifte.

Brümmer het verskeie boeke oor godsdienstige onderwerpe geskryf, waaronder Spoken, De eerbied en Die Unie-burger, asook ’n groot aantal brosjures, soos Die Afrikaanse nasie (’n lesing gehou vir die Stellenbosse studente in 1908) en De Afrikaner en onzedelijkheid. Die spraaksame ossewa bevat sedepreke wat sedert 1918 in De Goede Hoop verskyn het. ’n Versameling van sy geskrifte en dokumente word in die J.S. Gericke biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch bewaar.

Brümmer was twee maal getroud. Uit sy huwelik met Ruth Madeline Stegmann (1 Augustus 1872 – 19 Februarie 1929), een van die agt kinders van ds. Georg Stegmann (1814–1890) en Sarah Fuller (1837–1913, sy derde van drie vroue; daar was ook 'n seun uit die eerste huwelik), is twee kinders gebore, Amanda Fuller de Wet en dr. Felix Brümmer, later sosioloog en staatsamptenaar. Uit sy tweede huwelik, in 1931 met Hester Henrietta (Ettie) Marais (19 April 1892–1973), ’n dogter van prof. Marais, is een seun, Vincent, gebore.

Boeke

• Nienaber, P.J. et al Perspektief en Profiel Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949

Verwysings