Maanillusie

Dit is al sedert antieke tye bekend en is deur verskeie beskawings aangeteken. Daar word steeds oor ’n verduideliking vir die illusie gedebatteer.

Die hoek waarteen die volmaan die waarnemer se oog onderspan, kan direk deur ’n teodoliet gemeet word om te wys dit bly konstant terwyl die Maan in die lug op- of afbeweeg. Foto's van die Maan teen verskillende hoogtes wys ook die grootte bly dieselfde.

’n Eenvoudige manier om die uitwerking van die illusie te demonstreer is om ’n skulpie (sê maar 8,4 mm breed) teen ’n armlengte (64 cm) voor die Maan te hou wanneer dit hoog in die lug sit sodat die skulp die maan bedek (hou die een oog toe). Doen dieselfde wanneer die oënskynlik groter maan laag aan die horison sit, en die skulpie sal dit steeds bedek. Dit beteken die Maan se grootte het nie verander nie.

Tussen verskillende volmane kan die Maan se hoekdeursnee wissel van 29,43 boogminute tydens apogeum tot 33,5 boogminute tydens perigeum – ’n toename van sowat 14% in skynbare deursnee of 30% in skynbare oppervlakte. Dit is vanweë die eksentrisiteit van die Maan se wentelbaan.

 

Die grootte van ’n voorwerp kan objektief gemeet word as óf ’n "hoekgrootte" (die visuele hoek waarmee dit die oog onderspan, in ooreenstemming met die proporsie van die gesigsveld wat dit beslaan) óf "fisiese grootte" (sy werklike grootte gemeet in byvoorbeeld meter). Waargenome grootte hou egter net losweg met dié twee begrippe verband. As twee bekende voorwerpe van dieselfde grootte byvoorbeeld op afstande van vyf en tien meter neergesit word, sal die voorwerp wat verder staan sowat die helfte van die visuele hoek van die nader voorwerp onderspan, maar dit lyk gewoonlik ewe groot; nie die helfte so groot nie. As die verder voorwerp dieselfde hoek as die nader voorwerp sou onderspan, sou dit gewoonlik twee keer so groot gelyk het.

’n Vraag oor die maanillusie is dus of die horisonmaan groter lyk omdat sy waargenoeme hoek groter lyk en of dit is omdat sy waargenome grootte groter lyk, of ’n kombinasie van die twee. Daar is tans geen konsensus hieroor nie. Die mees onlangse navorsing oor die maanillusie is gedoen deur sielkundiges wat in menslike waarneming spesialiseer. Die boek van 1989 The Moon Illusion, wat deur Hershenson geredigeer is, het sowat 24 hoofstukke wat deur verskillende navorsers oor illusies geskryf is, en hulle het tot verskillende gevolgtrekkings gekom. Nadat Ross en Plug die baie verskillende verduidelings in hulle boek van 2002 The Mystery of the Moon Illusion bestudeer het, het hulle tot die gevolgtrekking gekom dat nie een van die teorieë beter as die ander is nie. Hulle meen die grootte van die illusie wissel, maar daar is gewoonlik ’n oënskynlike toename in deursnee van sowat 50%. Die belangrikste faktor is die uitsig op die terrein, maar ander faktote het ook ’n invloed, soos die hoek van waarneming, houding en oogbewegings. Verskeie ander teorieë bestaan ook.

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Maanillusie.

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.