Haumea

Dit is in 2004 die eerste keer deur ’n span onder leiding van Mike Brown by die Palomar-sterrewag in Kalifornië ontdek en in 2005 onafhanklik deur ’n span van die Sierra Nevada-sterrewag in Spanje, hoewel laasgenoemde eis betwis word.

Haumea   

Die Hubble-ruimteteleskoop se foto van Haumea (middel) en sy twee mane, Hiʻiaka (bo) en Namaka.
Ontdekking
Ontdek deur	Brown et al., Ortiz et al.
Datum	28 Desember 2004 (Brown et al.) Julie 2005 (Ortiz et al.)
Kleinplaneet-benaming	(136108) Haumea
Alternatiewe name	2003 EL61
Kleinplaneet-kategorie	Dwergplaneet, plutoïde, TNV (nie meer cubewano)
Etimologie	Haumea
Wentelbaaneienskappe
Epog 30 November 2008 (JD 2 454 800,5)
Afelium	51,544 AE7 (710 Tm)
Perihelium	34,721 AE {5,194 Tm)
Halwe lengteas	43,132 AE (6,452 Tm)
Wentelperiode	283,28 jaar (103 468 dae)
Gem. omwentelingspoed	4,484 km/s
Gem. anomalie	202,67°
Baanhelling	28,22°
Lengteligging van stygende nodus	121,10°
Periheliumhoek	239,18°
Natuurlike satelliete	2
Fisiese eienskappe
Afmetings	≈1 960 × 1 518 × 996 km (Keck)
Gem. radius	≈789 km (Spitzer) ~650 km (Herschel)
Oppervlakte	≈27 km2
Massa	(4,006 ± 0,040)21 kg (0,00066 aardmassas)
Gem. digtheid	2,6-3,3 g/cm3
Oppervlak- aantrekkingskrag	0,44 m/s2
Ontsnapping- snelheid	0,84 km/s
Sideriese rotasieperiode	0,163 146 ± 0,000 004 d (3,915 5 ± 0,000 1 h)
Temperatuur	<50 K
Spektraaltipe:	B-V = 0,64, V-R = 0,33, B0-V0 = 0,646
Skynmagnitude	17,3 (opposisie)
Absolute magnitude	0,01053 ± 0,44

Dit is op 17 September 2008 amptelik deur die Internasionale Astronomiese Unie (IAU) as ’n dwergplaneet erken en is na Haumea, die Hawaise godin van vrugbaarheid, genoem.

Omdat twyfel bestaan oor of Haumea in hidrostatiese ewewig is, is dit egter dalk nie werklik ’n dwergplaneet nie. Dit lyk of dit dalk ’n uiters langwerpige vorm het, wat uniek is onder Trans-Neptunus-voorwerpe (TNV's). Die vorm is nog nie direk waargeneem nie, maar berekenings na aanleiding van sy ligkurwe dui op ’n ellipsoïdale vorm.

 

Haumea se massa is omtrent ¹⁄₃ van Pluto s’n en ¹⁄_{1 400} van dié van die Aarde. Tot onlangs is geglo sy swaartekrag is groot genoeg om hom rond te druk, maar berekenings dui daarop dat sy hoofas twee keer so lank as sy kort as is. Haumea se langwerpige vorm, vinnige rotasie en hoë albedo (van ’n oppervlak van kristalagtige waterys) is vermoedelik die gevolg van ’n reusebotsing, wat daartoe gelei het dat Haumea die grootste lid van ’n botsingsfamilie is wat verskeie groot TNV's en Haumea se twee bekende mane, Hiʻiaka en Namaka, insluit. Haumea is tans die derde grootste TNV, naas Eris en Pluto.

Met ’n skynbare magnitude van 17,3, is Haumea die derde helderste voorwerp in die Kuipergordel, naas Pluto en Makemake, en maklik deur ’n amateurteleskoop sigbaar. Omdat die planete en meeste klein Sonnestelselliggame ’n wentelvlak deel vanweë die protoplanetêre skyf waaruit hulle gevorm het met die ontstaan van die Son, het die meeste vroeë opnames van verafgeleë voorwerpe gefokus op hierdie vlak, wat die sonnebaan genoem word. Nadat die streek naby die sonnebaan goed verken was, was latere opnames gemik op voorwerpe met groter baanhellings. Tydens dié opnames is Haumea eindelik ontdek, met sy groot baanhelling en huidige posisie ver van die sonnebaan.

• Haumea by die JPL Small-Body Database  
• KPS-databasis se inskrywing vir (136108) Haumea

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Haumea.