Hagiografie

Die term "hagiografie" kan ook gebruik word om na die biografie van 'n hoogs ontwikkelde geestelike wese in enige van die wêreld se geestelike tradisies te verwys.

Christelike hagiografieë fokus op die lewe, en in die besonder die wonderwerke, van mans en vroue wat deur die Rooms-Katolieke Kerk, Anglikaanse Gemeenskap, Oosters-Ortodokse Kerk, Oosters-Ortodokse Kerk en Kerk van die Ooste gekanoniseer is. Ander godsdienste soos Boeddhisme, Hindoeïsme, Islam, Sikhisme en Djainisme skep en onderhou ook hagiografiese tekste (soos die Sikh Janamsakhis) rakende heiliges, ghoeroes en ander individue wat glo heilige krag ontvang het.

Hagiografiese werke, veral dié uit die Middeleeue, kan 'n verslag van die institusionele en plaaslike geskiedenis, sowel as getuienis van populêre kultusse, gebruike en tradisies insluit. Wanneer daar egter na moderne, niekerklike werke verwys word, is die term "hagiografie" dikwels 'n pejoratiewe verwysing na biografieë en historiese werke waarvan die outeurs vermoedelik naïef oor of eerbiedig teenoor hulle onderwerp is.

Hagiografie was 'n belangrike literêre genre in die vroeë Christelike kerk en het geskiedkundige inligting tesame met die meer inspirerende stories en legendes bevat. 'n Hagiografiese vertelling van 'n individuele heilige kan óf 'n vita of biografie óf 'n beskrywing van die heilige se dade en/of wonderwerke óf 'n vertelling van die heilige se martelaarskap ('n passio) – of 'n kombinasie hiervan – wees.

Die genre van die lewens van die heiliges het oorspronklik in die Romeinse Ryk tot stand gekom toe legendes oor Christenmartelaars aangeteken is. Die datums van hulle sterftes het die basis van martelaarsverhale gevorm. In die vierde eeu was daar drie hoofsoorte katalogusse van heiliges se lewens:

• jaarlikse kalenderkatalogus or menaion (in Grieks beteken μηναῖον, menaion "maandeliks", letterlik "maan-"), biografieë van die heiliges wat tydens eredienste voorgelees is;
• synaxarion ("iets wat versamel"; Grieks συναξάριον , van σύναξις, synaxis i.e. "versameling", "samestelling"), of 'n kort weergawe van die lewens van die heiliges volgens datums georden
• paterikon ("dié van die Vaders"; Grieks πατερικόν; in Grieks en Latyn beteken pater "vader") of biografieë van die spesifieke heiliges waarop die samesteller van die katalogus besluit het.

In Wes-Europa was hagiografieë gedurende die Middeleeue een van die belangrikste bronne vir die studie van die geïnspireerde geskiedenis. Die Goue Legende van Jacob de Voragine is 'n versameling Middeleeuse hagiografieë met 'n sterk klem op wonderwerke. Lewens is dikwels beskryf om die kultus van plaaslike of nasionale state te bevorder, en veral om pelgrimstogte te ontwikkel om relikwieë te besoek. Die brons Gniezno-deure van die Gniezno-katedraal in Pole is die enigste Romaneske deure in Europa wat die lewe van 'n heilige uitbeeld. Die lewe van sint Adalbert van Praag, wat in die katedraal begrawe is, word in 18 tonele uitgebeeld, waarskynlik gebaseer op 'n verlore versierde kopie van een van sy lewensverhale.

Die Bollandistiese Vereniging is steeds betrokke by die studie, akademiese versameling, waardasie en publikasie van materiaal oor die lewens van Christenheiliges. (Sien Acta Sanctorum.)

Baie van die belangrike hagiografiese tekste wat in Middeleeuse Engeland saamgestel is, is in die Anglo-Normandiese dialek geskryf. Met die koms van Latynse literatuur na Engeland in die 7de en 8ste eeu het die genre van die lewens van die heiliges in populariteit toegeneem. Wanneer dit met die populêre heldedig, byvoorbeeld Beowulf, vergelyk word, blyk dit dat daar sekere gemeenskaplike eienskappe bestaan. In Beowulf veg die titulêre karakter teen Grendel en sy ma terwyl die hagiografiese karakter, byvoorbeeld Athanasius se Antonius (een van die oorspronklike bronne vir die hagiografiese motief) of die karakter Guthlak, in 'n geestelike sin teen ewe skrikwekkende figure baklei. Albei genres fokus op die held-krygerkarakter, maar met die onderskeid dat die heilige tot 'n geestelike genre behoort.

Nabootsing van die lewe van Christus was op daardie tydstip die norm waarteen die heiliges gemeet is, en nabootsing van die lewens van heiliges was die norm waarteen die algemene bevolking hulleself gemeet het. In Anglo-Saksiese en Middeleeuse Engeland het hagiografie by uitstek 'n literêre genre geword vir die onderrig van 'n grootliks ongeletterde gehoor. Hagiografie het as klassieke handboeke vir priesters en teoloë gedien wat hulle van die nodige retoriese hulpmiddels voorsien het om hulle geloof deur die voorbeeld van die heilige se lewe uit te beeld.

Uit al die Engelse hagiograwe was daar niemand so produktief of so bewus van die belangrikheid van die genre soos die ab Ælfric van Eynsham nie. Sy werk The Lives of the Saints (MS Cotton Julius E.7) bestaan uit 'n reeks preke oor die heiliges se lewens wat voorheen deur die Engelse kerk bestudeer is. Die teks bestaan uit twee voorwoorde, een in Latyn en een in Oudengels, en 39 lewens wat op 25 Desember met Christus se geboorte begin, en met drie tekste afsluit waarin geen heiliges se verhale opgeneem is nie. Die teks dek die hele jaar en beskryf die lewens van baie heiliges, Engels sowel as kontinentaal, en daar word ook teruggegaan na van die vroegste heiliges van die vroeë kerk.

Daar is twee bekende gevalle in Brittanje waar 'n heilige se lewe in 'n volkstoneelstuk verwerk is, naamlik die Korniese werke Beunans Meriasek en Beunans Ke, oor die lewe van onderskeidelik die heiliges Meriasek en Kea.

Ander voorbeelde van hagiografieë uit Engeland sluit in:

• die Chronical deur Hugh Candidus
• die Secgan-manuskrip
• die lys van John Leyland
• moontlik ook die boek Life deur sint Cadog

 

Ierland is befaamd vir sy ryk hagiografiese tradisie, en vir die groot hoeveelheid materiaal wat gedurende die Middeleeue geproduseer is. Ierse hagiograwe het hoofsaaklik in Latyn geskryf terwyl sekere van die latere heiliges se lewens in die hagiograaf se volkstaal Iers geskryf is. Van besondere belang is die lewe van sint Patrick, sint Columba (Latyn) / Colm (Iers) en sint Brigit/Brigid – Ierland se drie beskermheiliges. Verder het sekere Ierse kalenders wat met die feesdae van Christenheiliges (soms martelaars- of feesverhale genoem) verband hou, verkorte oorsigte van heiliges se lewens bevat wat uit baie verskillende bronne saamgestel is. Belangrike voorbeelde sluit die Martelaarsverhaal van of Tallaght en die Félire Óengusso in. Sulke hagiografiese kalenders was belangrik in die opstel van lyste van Iers gebore heiliges, 'n nabootsing van kontinentale kalenders.

 

In die 10de eeu het daar 'n wending gekom toe die Bisantynse monnik Simeon Metaphrastes iets anders van die genre gemaak het deur 'n moraliserende en lofprysende aard daaraan te gee. Sy hagiografieë het die norm vir al die Westerse en Oosterse hagiograwe geword wat relatiewe biografieë en uitbeeldings van ideale heiliges sou skep deur stelselmatig van die ware feite van hulle lewe weg te beweeg. Deur die jare is daar 'n aantal narratiewe intriges en digterlike beelde (dikwels van voor-Christelike oorsprong, soos draakgevegte ens.), Middeleeuse gelykenisse, kortverhale en anekdotes in die genre opgeneem.

Die genre van die lewens van die heiliges is tesame met die skryfkuns en ook in vertalings uit Grieks deur die Suid-Slawe na Kiëf-Roes gebring. In die 11de eeu het die Roes begin om die oorspronklike lewensverhale van die eerste Roes-heiliges, byvoorbeeld Boris en Gleb, Theodosius Pechersky, ensovoorts, te versamel. In die 16de eeu het die metropolitaan Macarius die lys van Roes-heiliges uitgebrei en die samestellingsproses van hulle lewensverhale gemonitor. Al die verhale sou in die sogenaamde Welikije Tsjeti-mineji-katalogus (Великие Четьи-Минеи, of Groot Menaion-leesboek) opgeneem word wat uit 12 volumes, ooreenkomstig elke maand van die jaar, bestaan. Hulle is in 1684–1705 deur sint Dimitrius van Rostof hersien en uitgebrei.

Vandag is die genre van die lewens van die heiliges 'n waardevolle historiese bron en verteenwoordig dit denke oor verskillende sosiale idees, wêreldbeskouings en estetiese konsepte uit die verlede.

• Heffernan, Thomas J. Sacred Biography: Saints and Their Biographers in the Middle Ages. Oxford, 1992.
• Mariković, Ana and Vedriš, Trpimir eds. Identity and alterity in Hagiography and the Cult of Saints (Bibliotheca Hagiotheca, Series Colloquia 1). Zagreb: Hagiotheca, 2010.
• Vauchez, André, La sainteté en Occident aux derniers siècles du Moyen Âge (1198–1431) (BEFAR, 241). Rome, 1981. [Engl. transl.: Sainthood in the Later Middle Ages. Cambridge, 1987; Ital. transl.: La santità nel Medioevo. Bologna, 1989].

•   Herbermann, Charles, ed. (1913). "Hagiography". Catholic Encyclopedia.
• Hippolyte Delehaye, The Legends of the Saints: An Introduction to Hagiography (1907)
• James Kiefer's Hagiographies
• Societé des Bollandistes Geargiveer 29 Mei 2011 op Wayback Machine
• Hagiography Society

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Hagiografie.

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.