Gereformeerde Kerk Florida

Met die jare het vier kerke uit Roodepoort ontstaan: Delarey, waarvan die naam later Bergbron geword het, het in 1954 afgestig en Roodepoort in 1957. Ook Noordrand (1960, deels uit Krugersdorp en Linden) en Ontdekkers (1966) is afgestig van Florida. Ná die Florida-gemeente se ontbinding het die meeste van die lidmate dan ook by een van die jongste twee afgestigte gemeentes aangesluit.

Ds. J.F. du Plooy het die kerkgebou se hoeksteen op 18 Oktober 1947 gelê. Die gebou is in 1948 voltooi en dr. J.D. du Toit (Totius) het by die inwyding opgetree. Die kerksaal, wat die naam Johannes Calvyn gekry het, is langs die kerkgebou opgerig.

Voor die Gereformeerde kerk Roodepoort (soos Florida aanvanklik bekendgestaan het) in 1942 tot stand gekom het, het lidmate in die gebied Roodepoort-Maraisburg een wyk van die Gereformeerde kerk Krugersdorp gevorm en later twee. Hulle het gewoon in Roodepoort, Hamberg, Florida, Maraisburg, Delarey, Weltevreden, Fairland en Boskop. Vir hulle is maandeliks ’n erediens in die Baptistekerk in Roodepoort gehou, maar Nagmaal het hulle in Krugersdorp gevier.

Op 13 Desember 1930 het die Gereformeerde kerk Johannesburg-Wes van die Gereformeerde kerk Johannesburg afgestig. Twee jaar later het die attestate (lidmaatskapsertifikate) van die lidmate wat in Maraisburg en Delarey gewoon het, na Johannesburg-Wes gegaan. In 1935 het dié van Weltevreden, Fairland en Boskop ook gevolg.

Van 1936 af het die lidmate in dié geweste toegeneem danksy die ontwikkeling van die buurte Ontdekkers en Florida-uitbreidings A en B. In 1941 het die kerkraadslede gevra dat die lidmate in daardie wyke Nagmaal in Roodepoort vier, pleks van in Krugersdorp. Die versoek is toegestaan en die NG gemeente Roodepoort se Eeufeessaal vir dié doel gebruik.

Nadat die Algemene Sinode in 1939 oor intensiewer bearbeiding besin het (met ander woorde kleiner gemeentes en minder lidmate per predikant), het die buurkerke Krugersdorp en Johannesburg-Wes in 1942 die bediening op die Sentraal-Wes-Rand ondersoek. Dié gebied het gestrek van Newlands en Albertsville in die ooste tot anderkant Witpoortjie in die weste. Die gemeente Krugersdorp het toe 1 003 lidmate gehad en gestrek van oor ’n wye gebied tot by Maraisburg in die weste. Die latere Florida-uitbreidings en Unified was toe nog yl bewoon, terwyl die meeste Gereformeerde lidmate in Roodepoort en op die Princess-landgoed gewoon het. Johannesburg-Wes het destyds 1 000 lidmate gehad en die gebiede Maraisburg, Newlands, Greymont, Waterval en Wilgespruit ingesluit, asook die gebied binne ’n reguit lyn na Boskopskool. Die meeste lidmate kon die kerke in Brixton (Johannesburg-Wes) en Krugersdorp net per motor bereik. Vir dié in Maraisburg was treinvervoer onprakties, terwyl dié in Newlands per trem by die kerk kon kom. Strubensvallei en Wilgespruit was nog landelike gebiede. Kerkbesoek is verder bemoeilik deur beperkings op petrolverbruik, buitebande en privaat motors weens die Tweede Wêreldoorlog.

 

Op 15 November 1942 is toe die tweede kerke, Roodepoort en Delarey, gestig. Elke kerk het die vaste eiendom binne sy grense ontvang. Die skeidslyn tussen die twee gemeentes het gebly soos dit was tussen Krugersdorp en Johannesburg-Wes. Op 18 November 1942, net drie dae ná die stigtingsvergadering, het ’n gekombineerde kerkraadsvergadering besluit dat die twee kerke gesamentlik sou beroep. Hulle sou ook ’n gekombineerde kerkraad saamstel wie se besluit bindend sou wees net as die onderskeie kerkrade dit bekragtig, en hulle sou so dikwels vergader as wat ’n kerkraad dit nodig ag, maar minstens een keer per jaar. Die ooreenkoms het voorts die predikant se traktement (vergoeding) en toelaes bepaal, elke kerk se verpligting daartoe en sy tuiste in Maraisburg óf in Florida-uitbreiding. Een erediens sou elke Sondag op Roodepoort, in Newlands en in die buitewyk Wilgespruit gehou word.

Roodepoort het die gebruik van die NG gemeente se Eeufeessaal vir dienste elke Sondagmiddag verkry. Nog voor die afstigting van Delarey van Johannesburg-Wes af, is begin met die bou van ’n kerksaal op Weltevreden, wat in Maart 1943 in gebruik geneem is.

 

Ds. J.F. du Plooy, van Johannesburg-Oos, het die beroep van die gekombineerde kerkraad aanvaar en is op 15 Mei 1943 deur ds. F.P.J. Snyman in die NG kerk in Newlands bevestig. Roodepoort en Delarey het toe die eredienste as volg gereël: Die eerste en derde Sondagoggend en elke Sondagaand in Newlands, elke Sondagmiddag in Roodepoort en elke tweede en vierde Sondagoggend op Weltevreden . ’n Kommissie het (op ’n datum wat die bron nie vermeld nie) gerapporteer dat geen geskikte perseel vir ’n pastorie in die bepaalde gebiede gevind kon word nie; dus besluit die kerkraad dat die predikant sy eie woning kon laat bou of koop. Ds. Du Plooy het gevolglik in die loop van 1943 vir hom ’n huis laat bou op ’n perseel in Die Ou Pad, Florida-uitbreiding, wat bykans 17 jaar lank die amptelike adres van die Gereformeerde kerk Florida sou wees. Destyds is vergaderings in die pastorie gehou.

Armsorg het heelwat van die kerkraad se aandag in beslag geneem en bydraes daarvoor is spesiaal ingevorder. Die kerkraad het ’n aantal begrafnispolisse vir behoeftiges in stand gehou en het die steun van ’n plaaslike dokter gekry wat hulle kosteloos behandel het.

Delarey se kerkraad het op 18 Augustus 1943 in beginsel besluit dat die gemeentes Roodepoort en Delarey saamsmelt, waartoe ’n gekombineerde kerkraadsvergadering van op 20 Oktober 1943 ooreengekom het. Op ’n gekombineerde kerkraadsvergadering op 2 Desember 1943 in Newlands was die deputate van die Klassis Pretoria teenwoordig vir die ophef van die kombinasie en die vereniging van die twee gemeentes vanaf daardie datum. Die buitegrense van die twee kerke het die nuwe kerk se grense geword. Die westelike grens het Witpoortjie ingesluit, terwyl die grens tussen die gebiede Newlands, Greymont, Albertsville en Johannesburg-Wes die oostelike grens sou vorm. Die noordelike grens was die gebiede binne Wilgespruit en ’n reguit lyn na die Boskopskool, terwyl die hoofweg Johannesburg-Potchefstroom de suidelike grens sou wees.

In die Almanak van die GKSA vir die jaar 1944 verskyn vir die eerste keer die gegewens van die twee kerke wat net ’n jaar bestaan het; Florida se opgawes is eers in die uitgawe van 1945 opgeneem, toe die kerk 590 belydende en 459 dooplidmate gehad het en 268 gesinne. Die Almanak het die stigtingsjaar van Florida as 1942 aangegee, maar dit was die jaar waarin Roodepoort en Delarey die eerste keer gestig is en waaruit Florida op 2 Desember 1943 ontstaan het.

 

Weens die bediening van Woord en sakramente op drie plekke, het die lidmate vreemdelinge vir mekaar gebly. Die kerkraad het telkens oor ’n sentrale kerkgebou gepraat en besluit op 20 Desember 1944 dat ’n kerk eers opgerig sou word nadat R6 000 daarvoor ingesamel is. Die kerkboufonds het toe op R2 700 gestaan.

'n Buitengewone kerkraadsvergadering op 8 Januarie 1945 het 'n voorlopige boukommissie versoek om planne te laat opstel vir 'n kerk met tussen 450 en 500 sitplekke, 'n argitek te benoem, 'n paar tenders te verkry en navraag te doen oor voorrade. Aan die einde van die finansiële jaar op 30 Junie 1946 het die boufonds die R8 000-kerf oorskry, sonder dat met die bouwerk begin is. In dié tyd het die NG gemeente Roodepoort ingestel dat sy kerkgebou, pleks van die Eeufeessaal, Sondagmiddae vir eredienste gebruik kon word.

Die woonbuurte het uitgebrei en op 30 Junie 1946 het die lidmaattal op 686 te staan gekom. Die kerkraad het die argitek, prof. Adriaan Meiring van Pretoria, ’n seun van ds. P.G.J. Meiring en broer van ds. Arnold Meiring (albei NG predikante), gevra om sy planne te verander na 'n gebou vir minstens 500 mense. ’n Boupermit is vir Desember 1946 toegestaan, maar die gewysigde planne vir 500 sitplekke, asook vir die bou van 'n toring, is afgekeur.

Die kerkraad het toe opnuut die stryd aangeknoop en aanvaar in Januarie 1947 die gewysigde planne vir 'n kerkgebou, met buitegeboue, vir 500 mense, wat agtkantig sou wees met 'n galery rondom. ’n Toring van 50 voet hoog sou die kerkklok en horlosie insluit. Die boukontroleur het 'n permit uitgereik met die voorbehoud dat die gebou nie meer as R24 000 kos nie. Die boufonds het toe R10 800 bedra. 'n Buitengewone vergadering het in Junie 1947 die tender van J. de Necker vir R20 694 aanvaar en ds. J.F. du Plooy en brs. A.J. van der Walt, H.J. Lubbe, J. Toxopeus en J.S. de Klerk as boukommissie benoem. Op 18 Oktober 1947 het ds. Du Plooy die hoeksteen gelê en daarna het die bouwerk vinnig gevorder.

Die binnemure moes tot galeryhoogte met houtpanele bedek word en in April 1948 het die kerkraad 'n tender vir R5 902 vir die imbuia-paneelwerk, banke en kansel aanvaar. ’n Lidmaat het 'n muur aan die twee straatkante as 'n geskenk aan die gemeente gebou. Nog geld was nodig en 'n insameling van R4 000 is beplan. 'n Kerkklok en ’n horlosie is geïnstalleer, terwyl skenkers gesorg het vir 'n doopbak, 'n kanselstoel en Nagmaalservies.

Intussen het die gemeente aandag geskenk aan verskeie dringende sake, onder meer 'n mynwerkerstaking waardeur talle gesinne diakonale sorg geverg het, die stygende lewensduurte wat die lidmate noustrop laat trek, die "Indiërkwessie", en woelinge in die onderwys wat 'n aksiekomitee laat saamwerk het om manne van Protestantse belydenis in die skoolraad verkies te kry. Later het 'n polio-epidemie bygekom wat gedurende April/Mei 1948 gelei het tot die opskorting van die katkisasie, ’n tornado in November 1948 wat talle gesinne in Roodepoort en Georginia dakloos gelaat het en die diakonie R1 116 vir die burgemeester se tornadofonds laat insamel het.

Die kerkraad het die eredienste vooruit bepaal: 'n oggend- en aanddiens elke Sondag in die kerkgebou, ’n laatmiddag- en middagdiens onderskeidelik op die tweede en vierde Sondag te Newlands en Weltevreden, en die opskorting van eredienste in Roodepoort se NG kerk.

 

 

Die kerkraad het gereël om die kerk op 4 Desember 1948 in gebruik te neem en het die Nagmaaldienste van November uitgestel tot 5 Desember, wanneer die hele gemeente dan saam sou kon deelneem. Lidmate het intussen saam geswoeg om die gebou betyds klaar te kry. Om drieuur die middag het prof. J.D. du Toit (Totius) die erediens gelei; 'n foto in die konsistorie van hom en die rysige ds. J.F. du Plooy op die kansel herinner aan dié heuglike dag in die lewe van die Gereformeerde kerk Florida.

Die gebou, wat eers later afgewerk sou word, het die gemeente, sonder 'n orrel, R31 485 gekos. Sr. Corrie de Jong het die sang op 'n orrel begelei wat die kerkraad van Delarey vroeër aangekoop het. 'n Invoerpermit is in 1949 verkry, maar 'n orrel wat plaaslik aangekoop is, is in Junie 1950 in gebruik geneem. Op 14 Desember 1948 het die kerkraad vir die eerste keer in die nuwe kerkgebou vergader. Ook teenwoordig was prop. Benoni Duvenage, wat praktiese ondervinding in die gemeente opgedoen het en ds. Du Plooy later sou opvolg.

Weens die swak bywoning van die eredienste op Weltevreden, het die kerkraad op 16 Maart 1949 besluit om dit te staak en ’n bykomende diens, voortaan op die tweede en vierde Sondag, in Newlands in te stel.

In September 1950 het visitatore van die Klassis Johannesburg kennis geneem van die gunstige stand van die gemeente se geldsake: teenoor ’n kerkskuld van R13 600, het die bates meer as R46 000 beloop. Die gemeente Johannesburg-Noord het ds. Hugo du Plessis, van Siloam, as sendingleraar beroep, en Florida aanvaar sy deel van die klassikale raming vir die sending in Marokko en omliggende gebiede. Voortaan sou die sending asook die Eeufeesbedieningsfonds besondere aandag kry van Florida se kerkraad kry.

Die lidmaattal het in dié tyd tot meer as 1 000 gestyg, en op 8 September 1954 besluit ’n spesiale kerkraadsvergadering dat die oostelike wyke in Delarey, Newlands en Greymont met 300 lidmate sou afstig. So het die eertydse Gereformeerde kerk Delarey weer op 31 Oktober 1954 tot stand gekom. In Desember 1955 het die partikuliere sinode 'n nuwe Klassis Krugersdorp goedgekeur.

Van die 781 belydende lidmate van die gemeente Florida in Junie 1956 het 231 in Roodepoort, Georginia en Witpoortjie gewoon, 10 in Hamberg, 111 in Weltevreden en 429 in Florida-Maraisburg. Van die begin van 1957 af is eredienste gereeld op Roodepoort gehou. ’n Spesiale kerkraadsvergadering het in Maart 1957 besluit dat die gebied Georginia tot by Witpoortjie afstig, wat die klassis in April 1957 goedgekeur het. ’n Verdere afstigting van Weltevreden saam met wyke van Krugersdorp en Linden twee jaar later, is toe in die vooruitsig gestel. Op 9 Junie 1957 is die gemeente Roodepoort met 261 belydende en 210 dooplidmate afgestig. Ds. Hugo du Plessis, wat predikante in Dube opgelei het, en ds. P.G. Geertsema, sendingleraar van die Gereformeerde kerk Linden, wat onderskeidelik in Ontdekkers en Horison gewoon het, sou elk twee dienste per maand vir die gemeente Roodepoort waarneem.

 

Ná talle beroepe het ds. Du Plooy ’n beroep na die nuwe gemeente Stilfontein aangeneem en op 16 Februarie 1957 sy afskeidspreek gelewer. Dr. S.C.W. Duvenhage, van Potchefstroom-Noord, het op 24 Mei 1958 sy broer, dr. B. Duvenage, as predikant van Florida bevestig. Twee dae later het die kerkraad die aanbou van 'n kerksaal goedgekeur. Op 3 April 1959 het die gemeente afskeid geneem van ds. Du Plessis wat beroep is tot professor in sendingwetenskap aan die PU vir CHO. Ds. L.J. Botha, van Dordrecht, het sy plek ingeneem en na die gemeente verhuis.

Die kerkraad het in Mei 1959 'n tender vir R12 400 vir die bou van 'n kerksaal met sitplek vir 350 mense aanvaar. Op 19 September daardie jaar het dr. Duvenage die hoeksteen van die Calvyn-gedenksaal gelê. Dis in gebruik geneem op 29 April 1960. In dieselfde jaar het ’n kommissie aanbeveel dat die ou pastorie in Die Ou Pad, Florida, wat die kerkraad by ds. Du Plooy oorgeneem het, verkoop en 'n nuwe aangekoop word. Intussen het die kerkraad 'n huis in The Highway vir die pastoriegesin gehuur, 'n erf in Floridaheuwels aankoop en 'n pastorie daarop laat bou, wat die predikant en sy gesin in Mei 1961 betrek het.

Die kerkraad van Krugersdorp het in Augustus 1959 aan Florida gemeld dat 'n gedeelte van die gemeente in Muldersdrift graag wil afstig. Wyke in Weltevreden het ook steeds op afstigting aangedring, en saam met Fairland het hulle versoek om met wyke in Krugersdorp en Muldersdrift saam te groepeer in 'n selfstandige gemeente. Volgens 'n kommissieverslag kon afgestig word met 261 belydende lidmate – 131 uit Krugersdorp, 100 uit Florida en 30 uit Linden. Die Gereformeerde kerk Noordrand het so op 27 November 1960 tot stand. In die eerste uitgawe van die Almanak van die GKSA waarin Noordrand aangedui word (1962), word dié kerk se dooplidmate aangegee as 218 en die dooplidmate as 275. Met sy 55ste verjaardag einde 2015 was dit onderskeidelik 48 en 348.

In 1964 het die kerkraad 'n sketsplan van die sendingkerk Diepkloof goedgekeur en in Oktober 1964 'n tender vir die bou daarvan aanvaar. In November 1964 het die kerkraad besluit om R2 000 jaarliks te bewillig as die gemeente se bydrae vir 'n blanke sendingleraar, en op 31 Januarie 1965 beroep die kombinasie Florida, Roodepoort, Noordrand en Krugersdorp prop. F. Denkema. Hy is op 4 April bevestig. In Oktober 1965 het die kerkraad 'n pastorie vir die sendingleraar aangekoop.

Op 7 Augustus 1966 is die gemeente Ontdekkers met 286 belydende lidmate afgestig, wat die getal gemeentes uit Florida ontstaan op vier te staan gebring het. Twee maande later, op 18 Oktober 1966, het dr. Duvenage die kerkraad meegedeel dat die PU vir CHO hom 'n professoraat in etiek en logika aangebied het; gevolglik neem die gemeente op 26 Februarie 1967 afskeid van hom en sy gesin.

Ons Huis vir 40 bejaardes in Madelinestraat, Florida, is feestelik op 22 April 1967 in gebruik geneem, waar prof. S.P. van der Walt, toe voorsitter van die sinodale deputate vir diakonale sake, die opening waargeneem het. 'n Doeltreffende afdeling vir chroniese verswaktes is later by die tehuis opgerig.

Ná talle beroepe verwelkom die gemeente ds. en mev. W.J. Maritz van Parys. Ds. Maritz se skoonvader, prof. Stephanus du Toit, het hom op 12 Augustus 1967 bevestig. Op Saterdag 23 Maart 1968 kon Florida sy halfeeufees vier.

In Desember 1971 is die gemeente diep getref deur die dood van mev. Hanlie Maritz en hul dogtertjie, Heilet, in 'n motorongeluk. Intussen het die kerkraad met sorg kennis geneem van 'n steeds dalende lidmaattal, wat in Junie 1973 op 364 belydende en 130 dooplidmate te staan gekom het. Uitbreidingsmoontlikhede was beperk, terwyl veroudering van die gemeente ál opvallender geword het.

Ds. F. Denkema, sendingleraar, het 'n beroep na die kombinasie Barberton-Komatipoort aangeneem en in Julie 1975 sy afskeidspreek in Florida gelewer.

Die kerkraad het daartoe ingestem dat ds. Maritz, wat weer in die huwelik getree het, die moontlikheid van 'n eie woning ondersoek. Weldra het hy vir hom en sy gesin 'n huis in Floridaheuwels laat bou. Terwyl die gemeente feesvierings vir 20 en 21 Augustus 1983 beplan ter herdenking van die veertigste bestaansjaar van die kerk en ds. Maritz se 25ste jaar in die bediening, beleef die kerk weer 'n swaar slag met sy skielike oorlye op 12 Augustus 1983. Die werk op verskeie terreine is onder moeilike omstandighede voortgesit. Onder met het die kerkraad, in samewerking met die deputate vir diakonale sake, die oprigting binne die gemeente van woonstelle vir selfversorgende bejaardes oorweeg. Dié kompleks, wat bestaan uit 22 enkel- en agt dubbelwoonstelle tussen Ons Huis en die kerkgebou, is in 1988 voltooi en vroeg in 1989 in gebruik geneem.

Nadat die kerkraad talle beroepe uitgebring het, aanvaar ds. P.W.A. Mulder, van Potgietersrus-Wes, en word op 13 Januarie 1985 deur ds. G. du Plessis, van Wilropark, bevestig. Ná die vertrek van ds. M.J. du Plessis van Roodepoort na Sasolburg-Grootfontein, het ds. G. du Plessis Florida as konsulent gedien en die gemeente bygestaan.

Op 10 Mei 1985 is die nuwe pastoriegesin verwelkom, ’n geselligheid wat uitgestel moes word weens mev. Stienie Mulder se siekte. Ds. Pieter Mulder, 'n seun van die gemeente, waar sy ouers aktiewe lidmate was voor die afstigting van Roodepoort, het die mense en die omgewing geken, en het met ywer die arbeid van sy vier gewaardeerde voorgangers voortgesit.

In die laaste jaar van sy bestaan het Florida net 153 belydende en 20 dooplidmate gehad, vergeleke met Noordrand se 488 en 150 en Ontdekkers se 414 en 116. Einde 2014 was daar in Noordrand 344 belydende en 54 dooplidmate en in Ontdekkers 385 en 72.

1. Du Plooy, dr. Jan Frederick, 1943–1958
2. Duvenage, dr. Benonie, 1958–1967
3. Francois Denkema, 1965 – 1975 (sendingleraar)
4. Maritz, Willem Johannes, 12 Augustus 1967 – 12 Augustus 1983 (oorlede in die amp)
5. Mulder, Pieter Willem Adriaan, 1985–2003

• (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Van der Walt, dr. S.J. (voorsitter: deputate almanak). 1997. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1998. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Venter, ds. A.A. 1957. Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1958. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Vogel, Willem (red.). 2015. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2016. Potchefstroom: Administratiewe Buro.

•  
  Ds. J.F. du Plooy en sy eggenote, Johanna.
•  
  Mev. ds. J.F. du Plooy, van 1943 tot 1958 Florida se eerste predikantsvrou asook eerste redaktrise van Die Gereformeerde Vroueblad van 1946 tot minstens 1959.
•  
  Dr. Benoon Duvenage, leraar van 1958 tot 1967.
•  
  Ds. W.J. Maritz, sy vrou, Hanlie (née Du Toit, 'n kleindogter van Totius), en vier van hul vyf kinders.
•  
  Ds. Pieter Mulder was van 1985 tot 2003 Florida se laaste predikant.

•  
  Syaansig van die kerkgebou.
•  
  Die kerktoring.
•  
  Al besonderhede op die hoeksteen nadat die nuwe eienaar dit toegeverf het.
•  
  Uitsig vanaf die orrelgalery.
•  
  'n Blik op die galery met orrelpype, wat gelos is nadat die orrel in 2015 verkoop en verwyder is.
•  
  Die galerye.
•  
  Banke agter in die kerkgebou.