Geprosesseerde Kos

Dié soort kos is gewoonlik gereed om te eet sonder verdere voorbereiding. Dit kan ook maklik vervoerbaar wees, 'n lang raklewe hê, of 'n kombinasie van geriefskenmerke hê. Hoewel restaurantmaaltye ook aan hierdie definisie voldoen, word die term selde daaraan toegeskryf. Geriefskos sluit gedroogde produkte, bevrore voedsel, voedsel met 'n lang raklewe, voorafbereide mengsels soos koekmengsels, en versnaperinge in.

Brood, kaas, gesoute kos en ander verwerkte kosse word al vir duisende jare te koop aangebied. Ander het bygekom namate voedseltegnologie verbeter het. Die soorte geriefskos wat beskikbaar is kan van land tot land of van een geografiese area tot die volgende verskil. Sommige geriefskos is al gekritiseer omdat die voedingswaarde daarvan bedenklik is of die verpakking tot besoedeling bydra. Verskeie metodes word ingespan om die ongesonde aspekte van kommersieel vervaardigde voedsel te verminder en oorgewig (obesiteit) onder veral kinders te beveg.

'n Groot aantrekkingskrag van geriefskos is dat dit tyd spaar. 'n Nadeel is dat dit tipies duurder is as om kos van nuuts af tuis voor te berei.

Voedselverwerking is 'n menslike aktiwiteit. Vir duisende jare het mense uitgewerk en maniere probeer om die rou kos uit die natuur meer eetbaar te maak, langer te laat hou en veiliger, meer voedsaam en smaakliker te maak.

 

Voor mense ys- en vrieskaste gehad het, moes hulle kos op ander maniere vars hou vir die wintermaande wanneer kos baie skaars was. Hulle het allerhande metodes daarvoor gebruik, soos om vleis in te sout, dit in speserye te laat lê en dan uit te droog. Dit is hoe mense die eerste keer biltong en bokkoms gemaak het.

Dié soort prosesse wat voedsel aanlokliker maak, noem ons voedselverwerking of -prosessering. Voedselverwerking is enige proses waar rou kosse – van groente en vrugte tot vleis en suiwelprodukte – verwerk word sodat mense dit kan eet of vir langer tye kan bêre.

Baie van die kos wat ons elke dag eet, moet eers verwerk word om kieme dood te maak en dit eetbaar te maak. Soms verwerk ons kossoorte om die voedingswaarde daarvan te verhoog, soos wanneer ons gewone melk in jogurt of kaas verander.

Deesdae probeer verskaffers ook om kosprodukte aantrekliker te maak. In vandag se wêreld, tensy jy rou groente of vrugte met die skil eet, eet jy verwerkte voedsel. Selfs die afslag, opsny en kook van geslagte diere is 'n manier van voedselverwerking.

Alle vorme van voedselverwerking verander die eienskappe van die rou kos op een of ander manier. Sommige van hierdie veranderinge aan die rou kos is voordelig en kan die veiligheid van die kos verbeter, soos om rou vleis, vis, pluimvee en eiers te kook om potensieel skadelike bakterieë soos Salmonella, wat in rou kos kan voorkom en ernstige siektes by mense veroorsaak, uit te skakel.

Sommige maniere van voedselverwerking is egter nie so voordelig nie. Vitamiene in vrugte en groente, soos vitamien C, word negatief deur hitte geraak. Dit beteken dat jy baie minder vitamiene in vrugte of groente kry wat gaar of ingemaak is. Party mense moet sekere voedselbymiddels vermy, byvoorbeeld iemand wat aan swael-allergieë ly moenie gedroogde vrugte wat met swaeldioksied gepreserveer is, eet nie.

 

In die verlede was sekere metodes van voedselverwerking algemeen, en is vandag nog steeds, soos die preservering van vleis en vis met sout; die droog en sondroog van vleis, vis, vrugte en groente; die gissing van vrugte, groente en graan; die maal van graan vir pap en gebakte kosse; en gaarmaak deur kook, bak, rooster, braai, diepbraai, rook en stoom.

Baie van hierdie maniere van voedselverwerking sou in mense se huise en gemeenskappe plaasvind. Soos wat gemeenskappe tegnologies gevorder het, het voedselverwerking toenemend in fabrieke eerder as huise plaasgevind, en nuwe maniere van voedselverwerking is gebruik, soos om rou en gaar vleis, vis, vrugte, groente en gebakte kosse te vries. Gebottelde vrugte en groente in die vorm van konfyt, atjar, kruie en speserye en souse is ook vandag algemeen, asook geblikte vis, vleis, vrugte en groente, en gepasteuriseerde melk.

 

Geblikte voedsel is in die 19de eeu ontwikkel, hoofsaaklik vir militêre gebruik, en het gedurende die Tweede Wêreldoorlog gewild geraak. Die uitbreiding van geblikte voedsel was grootliks van masjienontwikkeling afhanklik, om sodoende groot hoeveelhede blikkies baie goedkoop te vervaardig.

Een van die vroegste industriële-skaal verwerkte voedsels was vleisverpakking. Na die uitvinding van 'n stelsel van vragwaens met ingeboude koelkaste in 1878, kon vleis duisende kilometers van die verbruiker af mee geboer en geslag word.

Ervaring wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog opgedoen is, het tot die ontwikkeling van die bevrore voedselbedryf gelei. Moderne geriefskos het sy wortels in die Verenigde State in die periode reg na die Tweede Wêreldoorlog. Talle van hierdie produkte het hul oorsprong in militêr-ontwikkelde voedsel wat ontwerp is vir 'n lang raklewe en maklike voorbereiding op die oorlogsfront. Na afloop van die oorlog het 'n klomp kommersiële voedselmaatskappye nog die vervaardigingsfasiliteite gehad, waarmee party van hulle nuwe vriesgedroogte en geblikte voedsel vir huishoudelike gebruik gemaak het.

Soos talle produkbekendstellings, was nie alles suksesvol nie – stapelgeriefskos soos visvingers en geblikte perskes is uitgebalanseer deur mislukkings soos hamstokkies en kaasburgers-in-'n-blikkie. Tog het hierdie nuwe fokus op geriefskos en die gebruik van tegnologie in die kombuis die werkslas van vroue verlig, sodat vroue beter beheer oor hul tyd kon uitoefen.

Vandag is daar nog baie meer tegnologiese vooruitgang en voedselwetenskap het gelei tot nog meer maniere om kos te verwerk. So sproei- of vriesdroog ons voedsel soos melkpoeier, kitskoffie, tee, eiers, graan, babakos, vrugte, groente, speserye, kruie, kitssop en souse. Ons maak ook sapkonsentrate en gebruik voedselbymiddels soos nievoedsame versoeters (wat ook na verwys word as kunsmatige versoeters), kleurmiddels, geurmiddels, preserveermiddels, emulsifiseerders, teenskuim- en klontweermiddels.

Vanaf om en by 2010 het die aanvaarbaarheid van verwerkte voedsel vir verbruikers in die Verenigde State afgeneem, danksy die toenemende voorkeur vir vars, “natuurlike” en organiese voedsel, asook gesondheidsvraagstukke. Die reputasie van groot handelsname van verwerkte voedsel is daarmee geskend. Dié maatskappye en gereageer deur “gesonder” formulerings aan te bied en handelsname met beter reputasies aan te koop.

Enige kos wat van sy natuurlike, heel toestand verander is, is in 'n mate verwerk. Sodra dit op enige manier verander of verwerk is, met ander woorde nie meer heel, rou en vars is nie, begin dit van sy voedingstowwe verloor.

Minimaalverwerkte voedsel

 

Vars vrugte en groente, neute, vleis en melk word baie min verwerk van waar dit in hul natuurlike omgewing was tot waar dit in jou bord beland. Tog moet dit geoes en gewas word, en daarna word dit geskil, gesny of versap.

Verwerkte voedselbestandele

Die oorspronklike produk is soveel verander dat die eindproduk nie meer soos die oorspronklike boon, graan of plantdeel lyk nie. Dit sluit in bestanddele soos meel, olies, suiker, stroop en vette soos margarien.

Hoogsverwerkte voedsel

 

Aartappelskyfies, sjokolade, pasteie, koekies en gaskoeldrank is alles hoogs verwerkte voedsel. Die eindproduk lyk glad nie soos die oorspronklike nie en is dikwels met ander dinge gemeng om 'n heel nuwe kossoort te maak.

 

• Vervoer: Dit is moeilik om kos oor lang afstande te vervoer en dit vars te hou. Wanneer voedsel vooraf verwerk word, bly dit langer vars.
• Buiteseisoense verbruik: Vrugte groei in spesifieke seisoene. Laat in die somer is druiwe beskikbaar, en baie soorte appels raak in die winter ryp. Deur dié vrugte te verwerk kan ons dit selfs buite die gewone seisoen geniet.
• Preservering: Kossoorte word dikwels verwerk om dit te preserveer of bewaar, soos om van vars vrugte konfyt te kook. Dit gee die kos dan 'n langer rakleeftyd.
• Gerief: Dit is baie geriefliker en makliker om verwerkte kos in die supermark te koop as om dit regstreeks by die oorsprong te gaan kry.

• Dit is hoog in suiker of verfynde fruktose, en oormatige suikerinname word gekoppel aan siektetoestande soos insulienweerstandigheid, hoë trigliseriede, hartsiektes, diabetes, vetsug en kanker.
• Dit is so ontwerp dat mens maklik ooreet, omdat dit 'n sterk beloningsreaksie in ons brein stimuleer.
• Dit bevat kunsmatige bestanddele, soos kleur- en geurmiddels.
• Jy kan verslaaf raak aan verwerkte voedsel, omdat dit die produksie van dopamien ('n goedvoel-senuoordraer) stimuleer, wat tot oormatige kosdrange en uiteindelik kosverslawing kan lei.
• Dit is tipies hoog in verfynde koolhidrate wat insulien- en leptienvlakke verhoog en tot insulienweerstandigheid bydra.
• Die meeste verwerkte voedsel is laag in voedingstowwe.
• Dit is tipies arm aan vesel.
• Dit vereis minder energie en tyd om te verteer.
• Dit is hoog in transvette en verwerkte groente-olies, wat inflammasie veroorsaak en chroniese siektes bevorder.

 

Vir 'n gesonde leefstyl is dit belangrik om nie te veel hoogsverwerkte kossoorte te eet nie. Maak seker jy eet elke dag minstens vyf groentes en vrugte en dat jy genoeg water drink. Hou verwerkte lekkernye soos sjokolade, koek, gaskoeldrank en aartappelskyfies vir spesiale geleenthede.

• Voedselverwerking

• https://www.woolworths.co.za/images/New_Site/Corporate/module_afr_natural_science.pdf
• https://castleapteke.wordpress.com/2015/03/30/9-redes-waarom-geproseseerde-gemorskos-kosse-ons-siek-en-vet-maak/
• https://teachingresources.co.za/product/onverwerkte-en-verwerkte-kos-a3-plakkate/
• https://www.netwerk24.com/Sake/Maatskappye/verbruikers-wat-stres-koop-nou-meer-geriefskos-20180915

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Geprosesseerde kos.