Garciapas

Die R323-streekpad verbind Riversdal met Ladismith in die Klein Karoo. Net noord van Riversdal gaan die pad met die Garciapas oor die Langeberg na Muiskraal aan die noordekant van die berg. Die pas bereik sy hoogste punt op 600 m met 'n maksimum helling van 1:14.

Maurice Garcia was van 1863 tot 1877 die siviele kommissaris op Riversdal. Kort na sy ampsaanvaarding besef hy dat 'n goeie verbinding met die nuwe dorp Ladismith belangrik is sodat die boere hul produkte vinnig by hul afsetgebied en die hawe van Mosselbaai kan kry. Te perd bepaal Garcia self 'n roete wat baie korter as die pad oor die bestaande Gysmanshoekpas (Plattekloofpas) was. Teen 1868 word sy paadjie reeds gereeld deur ruiters gebruik. In 1871 kom Thomas Bain om die mees geskikte roete aan te dui. Gevangenes is as arbeiders gebruik en 'n tydelike tronk is in die berg ingerig. Die pas van 16 km is in November 1879 vir verkeer oopgestel deur die vrou van die Kaapkolonie se eerste minister, sir Gordon Sprigg. Die teerpad en die herbou van die pas is in 1976 voltooi.

Die oorspronklike tolhuis is saam met die pas voltooi. Jimmy Luyt was die eerste tollenaar en na sy dood het sy vrou en Jan Swart die taak voortgesit. Op 31 Desember 1918 is die heffing van tolgelde gestaak. In 1968 is die tolhuis tot monument verklaar.

By die tolhuis begin die Kristalkloof- en die Sleeping Beauty-voetslaanpaaie.

• Oberholster, J.J.: Die Historiese Monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn, 1972. ISBN 0-620-00192-5
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 5. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00321-7
• Van Wyk, Frans: Riversdal 1838-1988. Riversdal, 1988. ISBN 0-620-12490-3

• Lys van bergpasse in Suid-Afrika