Gandalf

Tolkien se romans The Hobbit en The Lord of the Rings. Hy is 'n towenaar van die Istari-orde, en leier en mentor van die Fellowship of the Ring. Tolkien het die naam "Gandalf" uit die Oudnoorse "Katalogus van Dwerge" (Dvergatal) in die Völuspá geneem.

As towenaar en draer van 'n Ring of Power, het Gandalf groot mag, maar doen dit meestal deur aan te moedig en te oorreed. Hy vertrek as Gandalf die Gryse, beskik oor groot kennis en reis voortdurend, altyd gefokus op die missie om Donker Heer Sauron teë te werk. Hy word verbind met vuur, sy ring is Narya, die Ring van Vuur, en hy geniet beide vuurwerke om die Hobbits van die Graafskap te vermaak, en gebruik vuur in nood as wapen. As een van die Maiar is hy 'n onsterflike gees, maar in 'n fisiese liggaam op Middelaarde kan hy in stryd gedood word, soos deur die Balrog van Moria. Hy word teruggestuur na Middelaarde om sy missie te voltooi, nou as Gandalf die Witte en leier van die Istari.

Tolkien het Gandalf eens beskryf as 'n vleesgeworde engel; later het beide hy en ander geleerdes Gandalf vergelyk met die Noorse god Odin in sy swerwersgedaante. 

• JRR Tolkien: Letters. Uitgegee deur Humphrey Carpenter. Klett-Cotta, Stuttgart 1991, ISBN 3-608-93650-5.
• JRR Tolkien: The Lord of the Rings. Vertaal na Duits uit Engels deur Wolfgang Krege. 3 volumes, Klett-Cotta, Stuttgart 2000.
• JRR Tolkien: The Lord of the Rings. Appendices and registers. Klett-Cotta, Stuttgart 2000.
• JRR Tolkien: The Book of Lost Stories. Geredigeer en geannoteer deur Christopher Tolkien. 11de uitg. 2 volumes. Klett-Cotta, Stuttgart 2002, ISBN 3-608-93061-2.
• JRR Tolkien: The Silmarillion. Geredigeer deur Christopher Tolkien. Klett-Cotta, Stuttgart 2002.