Federasie Van Afrikaanse Kultuurvereniginge

 

In die twintiger- en dertigerjare van die twintigste eeu het Afrikaners hulself kultureel in ’n verskeidenheid instellings begin organiseer. Ten spyte van politieke verskille onder Afrikaners wat lang jare reeds kom, het ’n behoefte aan formele kulturele eenheid ontstaan. Hoewel die ideaal van politieke eenheid voorlopig buite bereik was, kon Afrikaners daarin slaag om in ’n groot mate kulturele samewerking te bewerkstellig.

Die behoefte aan ’n inspirerende en noemenswaardige kulturele organisasie het ontstaan uit die behoftes van die Afrikaners. Enersyds het ’n kulturele krisis bestaan weens Alfred Milner se verengelsingsbeleid na afloop van die Tweede Vryheidsoorlog, waardeur Afrikaners onder meer as halstarrig, onbekwaam en nutteloos beskryf is, en andersyds moes klerklike, kulturele en maatskaplike toestande ook die hoof gebied word. Die ekonomiese spanning van die Groot Depressie is veroorsaak dat talle Afrikaners die platteland moes verlaat om hul heil in die stede te gaan soek. Verstedelikte Afrikaners is dus verwyder uit hul tradisionele familie-ondersteuningstrukture en hul bande met taal en kultuur is onder ernstige druk geplaas. Afrikaners het geen opleiding gehad om professioneel in stede mee te ding nie, hulle was finansieel arm en was polities en kultureel onseker en geïsoleer.

 

Op 24 Augustus 1929 het ’n groep Afrikaners onder die vaandel van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vergader om te besin oor die beskerming van hul kulturele erfenis. Die doel was om mense en organisasie van ooreenstemmende innerlike oortuiging bymekaar te bring, en om ’n aksie te loods vir die handhawing van die Afrikaanse taal en die positiewe ontwikkeling van die Afrikanerkultuur. Daaruit het ook die FAK se leuse “Handhaaf en bou” voorgevloei. Die FAK is gevolglik gestig tydens die Uniale Taal- en Kultuurkongres wat op 18-19 Desember 1929 in die Bloemfonteinse stadsaal gehou is. Tydens die stigtingsgeleentheid is referate deur onder andere proff. E.C. Pienaar en T.J. Hugo en drr. A.J.R. van Rhijn en P.C. Schoonees gelewer is. Dr. D.F. Malan, toe minister van binnelandse sake, het ook die konferensiegangers toegespreek en hulle herinner aan 1911 toe tydens ’n soortgelyke konferensie in Bloemfontein die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns met pres. M.T. Steyn as eerste voorsitter, gestig is.

Tydens die stigtingskonferensie is dan ook die Uitvoerende Komitee gekies, bestaande uit dr. N.J. van der Merwe van die Vrystaat, prof. E.C. Pienaar van Kaapland, mev. Mabel Jansen van Natal en dr. T.J. Hugo en mnr. L.J. Erasmus van Transvaal. Ivan Lombard wat sekretaris van die konferensie was, is gevra om voorlopig as sekretaris-penningmeester op te tree. Die Uitvoerende Komitee het die opdrag gehad om wanneer die middele gevind is, ’n voltydse sekretaris aan te stel.

Hul lede bestaan nie net uit nasionale en provinsiale Afrikaanse organisasies nie, maar het ook individuele lede. Die FAK stel homself ten doel om die belange van Afrikaners en die Afrikaanse wêreld in die algemeen te bevorder. Die FAK skakel en onderhandel met die regering namens sy lede-organisasies (sonder om hulle reg om dit self ook te doen weg te neem). Lede van die FAK verkies jaarliks verteenwoordigers vir hul direksie. Tydens die jaarlikse ledevergadering word ook verslag van aktiwiteite gedoen en verdere optrede beplan.

 

• Dr. N.J. van der Merwe, 1929 tot 1940
• Prof. Joon van Rooy, 1941 tot 1951
• Prof. H.B. Thom, 1952 tot 1970
• Ds. D.P.M. Beukes, 1970 tot 1976
• Prof. Benedictus Kok, 1976 tot 1979
• Prof. Gawie Cillié, 1980 tot 1984

• F.A.K.-Volksangbundel
• Internasionale Afrikaans-Ekspo

• Die FAK se tuisblad