Doodstraf

Verskeie lande, soos die Verenigde State van Amerika, pas nog die doodstraf toe. Die meeste lande het egter die doodstraf afgeskaf of vir jare geen teregstellings uitgevoer nie. Vir duisende jare is teregstellings as die straf vir die swaarste misdade toegepas. Met die begin van die humanisme in Europa word die doodstraf vir die eerste keer krities gesien. Tot vandag is die status daarvan in terme van menseregte nog nie uitgeklaar nie. Die eerste land wat die doodstraf afgeskaf het, was die Groothertogdom Toskana in 1786.

 

Die doodstraf bestaan al vir duisende jare. Historiese bronne dui aan dat hierdie soort straf reeds deel van die regstelsel was in die tyd toe mense nog in stamme gewoon het. Oor die algemeen kon 'n misdaad in daardie tyd gestraf word deur die oortreder die slagoffer te laat vergoed, lyfstraf, verbanning of teregstelling. Dit is egter redelik waarskynlik dat omdat gemeenskappe destyds baie klein was, daar min misdade binne die gemeenskap gepleeg is en daar ook 'n groot mate van onwilligheid was om 'n lid van die gemeenskap te verban of dood te maak. Dit was egter nie van toepassing op misdade wat deur mense buite hul eie gemeenskap gepleeg is nie. Selfs relatief geringe misdade, soos diefstal deur iemand van buite hul eie gemeenskap, is as 'n aanval op die hele gemeenskap beskou en is soms swaar gestraf. Misdade wat deur iemand van 'n naburige stam gepleeg is, kon lei tot vetes wat vir geslagte geduur het, maar is ook dikwels met amptelike verskonings en vergoeding hanteer. Hierdie vergoeding kon wesenlik wees (bv. betaal vir die skade met vee of slawe), die uitruil van bruide of bruidegoms, maar daar kon ook besluit word dat terugbetalings met bloed gedoen moes word. Soms is dierebloed aanvaar, wat mensebloed kon vervang, maar soms is iemand uit die oortreder se stam ook vir teregstelling aangebied. Dit hoef nie noodwendig die oortreder self te gewees het nie: die konflik was tussen twee gemeenskappe en nie tussen individue nie.

Later het stamme geleidelik in nasies verenig. Deur nabygeleë lande en stamme te verower, het bevolkings ook vermeng. ’n Hoërklas het ontwikkel op grond van godsdiens, rykdom of mag en minder op grond van die stam waaruit ’n persoon oorspronklik gekom het. Dit het gelei tot 'n toenemende behoefte om 'n eenvormige regstelsel in te stel, waarin verhoudinge tussen sosiale klasse formeel gevestig is.

Een van die oudste en bekendste regstelsels is die Kode van Hammurabi. Strawwe is in hierdie kode ingesluit vir verskeie misdade, waarvan die erns van die sosiale klas van die oortreder en dié van die slagoffer afgehang het. Die Kode van Hammurabi het die doodstraf ingesluit vir die vals beskuldiging van iemand van moord, owerspel en die verkragting van 'n maagd.

Die Joodse Torah (wat glo van ongeveer 750 v.C. dateer) het voorsiening gemaak vir die doodstraf vir moord, ontvoering, toorkuns, sabbatsverbreking, godslastering en 'n wye verskeidenheid seksmisdade. Vandag word geglo dat teregstellings in Israel en Juda skaars was omdat die bewyslas moeilik was.

In Antieke Griekeland is die eerste wet omstreeks 621 v.C. deur Draco geskryf. Die doodstraf is vir 'n groot aantal misdade gebruik en die uitdrukking drakoniese maatreëls kom hieruit.

In Europa gedurende die Middeleeue en daarna was die doodstraf 'n algemene straf vir 'n wye verskeidenheid misdade. Byvoorbeeld was in Brittanje in die 18de eeu nie minder as 222 misdade met die dood strafbaar nie, insluitend die ongemagtigde afkap van 'n boom of die steel van 'n dier. Gedurende hierdie tydperk is die doodstraf dikwels in ballingskap na een van die nuwe kolonies verander.

Liechtenstein was die eerste land ter wêreld wat die doodstraf in 1798 afgeskaf het. 'n Toenemende aantal lande het sedertdien die doodstraf heeltemal afgeskaf of nie meer toegepas nie. Die afskaffing van die doodstraf is een van die voorwaardes verbonde aan lidmaatskap van die Europese Unie.

Hierdie 111 lande en gebiede het die doodstraf afgeskaf (siviel/militêr):

Albanië 2007   Argentinië 2009   Andorra 1990   Angola 1992   Armenië 2003   Australië 1985   Azerbeidjan 1998   België 1996   Benin 2016   Bhoetan 2004   Bolivië 2009   Bosnië en Herzegowina 2019   Bulgarye 1998   Burundi 2009   Colombia 1910   Costa Rica 1877   Denemarke 1978   Djiboeti 1995   Dominikaanse Republiek 1966   Duitsland 1949 (Wes) 1987 (Oos)   Ecuador 1906   Ekwatoriaal-Guinee 2022   Estland 1998   Fidji 2015   Filippyne 2006   Finland 1972   Frankryk 1981   Gaboen 2010

Georgië 2006   Griekeland 2004   Guinee 2017   Guinee-Bissau 1993   Haïti 1987   Honduras 1956   Republiek Ierland 1990   Italië 1948/1994   Ivoorkus 2000   Kaap Verde 1981   Kambodja 1989   Kanada 1976/1998   Kasakstan 2021   Kirgisië 2007   Kiribati 1979   Kongo 2015   Kroasië 1990   Letland 2012   Liberië 2005   Liechtenstein 1987   Litaue 1998   Luxemburg 1979   Madagaskar 2014   Malta 2000   Marshalleilande 1986   Mauritius 1995   Meksiko 2005   Gefedereerde State van Mikronesië 1986

Moldowa 2005   Monaco 1962   Mongolië 2012   Montenegro 1995   Mosambiek 1990   Namibië 1990   Nauru 2016   Nederland 1982   Nepal 1997   Nicaragua 1979   Nieu-Seeland 1989   Niue 2004   Noord-Masedonië 1991   Noorweë 1979   Oekraïne 2000   Oesbekistan 2008   Oostenryk 1950/1968   Oos-Timor 1999   Palau 1994   Panama 1903   Papoea-Nieu-Guinee 2022   Paraguay 1992   Pole 1997   Portugal 1976 (1867)   Roemenië 1990   Rwanda 2007   Salomonseilande 1978   Samoa 2004

San Marino 1865   São Tomé en Príncipe 1990   Senegal 2004   Sentraal-Afrikaanse Republiek 2022   Serwië 1995   Seychelle 1993   Sierra Leone 2021   Siprus 2002   Slowakye 1990   Slowenië 1989   Spanje 1995   Suid-Afrika 1997   Suriname 2015   Swede 1972   Switserland 1942/1992   Togo 2009   Tsjad 2020   Tsjeggië 1990   Turkmenistan 1999   Turkye 2006   Tuvalu 1978   Uruguay 1907   Vanuatu 1980   Vatikaanstad 1969   Venezuela 1863   Verenigde Koninkryk 1969   Ysland 1944   Zambië 2022

In hierdie sewe lande is die doodstraf in die siviele reg afgeskaf (maar die doodstraf bestaan in die militêre reg):

Brasilië 1979 (1891)   Burkina Faso 2018

Chili 2001   Cookeilande n.v.t.

El Salvador 1983   Guatemala 2017

Israel 1954   Peru 1979

• (en) "Capital punishment". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Desember 2022.