Breingewas: Abnormale gewas in die brein

Gewasse kan kwaadaardig (kankeragtig) of niekwaadaardig (niekankeragtig) wees. Kwaadaardige gewasse kan verder verdeel word in primêre gewasse, wat in die brein ontstaan, en sekondêre gewasse, wat elders ontstaan en na die brein versprei in 'n proses wat as metastase of uitsaaiing bekend staan. Alle tipes breingewasse kan simptome produseer wat varieer volgens die deel van die brein wat betrokke is. Hierdie simptome kan hoofpyn, beroerte, sigprobleme, naarheid en kognitiewe veranderinge insluit. Hoofpyn is gewoonlik soggens die ergste en verbeter namate daar opgebring word. Ander simptome sluit in probleme met loop, spraak of sensasie. Met vordering van die siekte kan bewusteloosheid plaasvind.

Breingewas
Ander name	Intrakraniale neoplasma
Breinmetastase in die regterserebrale hemisfeer as gevolg van longkanker, afgebeeld op magnetieseresonansiebeelding
Spesialiteit	Neurosjirurgie, onkologie
Simptome	Verskil volgens betrokke deel van brein, hoofpyn, beroerte, sigprobleme, naarheid, kognitiewe veranderinge
Tipes	Kwaadaardig, niekwaadaardig
Oorsake	Gewoonlik onbekend
Risikofaktore	Neurofibromatose, rook, blootstelling aan vinielchloried, Epstein–Barr-virus, ioonbestraling
Diagnostiese metode	Rekenaartomografie, magnetieseresonansiebeelding, weefselbiopsie
Behandeling	Sjirurgie, radioterapie, chemoterapie
Medikasie	Antikonvulsante, dexametasoon, furosemide
Prognose	Gemiddelde vyfjaaroorlewingskoers van 33% in die VSA
Frekwensie	1,2 miljoen senuweestelselkankers (2015)
Sterftes	229 000 (2015)
Mediese waarskuwing

Die oorsaak van die meeste breingewasse is onbekend. Ongewone risikofaktore sluit in blootstelling aan vinielchloried, Eppstein-Barr-virus, ioonbestraling, en oorgeërfde sindrome soos neurofibromatose, rook, tuberose sklerose, en Von Hippel-Lindau-siekte. Navorsing oor blootstelling aan bestraling deur selfone toon geen risiko nie. Die algemeenste tipe primêre gewas in volwassenes is meningiome (gewoonlik niekwaadaardig) en astrositome soos glioblastome. In kinders is die algemeenste tipe 'n kwaadaardige medulloblastoom. Diagnose is gewoonlik deur middel van mediese ondersoek tesame met rekenaartomografie (Engels: computed tomography, CT) of magnetieseresonansiebeelding (Engels: magnetic resonance imaging, MRI). Die resultaat word dan gewoonlik deur 'n biopsie bevestig. Na aanleiding van die gevolgtrekkinge word die gewasse in verskillende ernstigheidsgrade verdeel.

Behandeling kan 'n kombinasie van sjirurgie, radioterapie en chemoterapie insluit. Indien beroerte teenwoordig is, kan antikonvulsante voorgeskryf word. Dexametasoon en furosemide is medikasies wat swelling rondom die gewas kan verlig. Sommige gewasse groei stadig en vereis net monitering en geen verdere tussentrede nie. Navorsing op immunoterapie, dit wil sê behandeling wat 'n persoon se eie immuunstelsel gebruik, duur voort. Uitkomste verskil aansienlik na aanleiding van die tipe gewas en hoe ver dit ten tyde van diagnose versprei het. Alhoewel niekwaadaardige gewasse in een area groei, kan hulle steeds lewensgevaarlik wees weens hul ligging in die brein. Glioblastome het gewoonlik uiters swak uitkomste, terwyl mengiome gewoonlik goeie uitkomste het. Die gemiddelde vyfjaaroorlewingskoers van alle breinkankers in die Verenigde State is 33%.

Sekondêre of metastase breingewasse kom sowat vier keer meer gereeld voor as primêre breingewasse en sowat die helfte van metastates is afkomstig van longkanker. Primêre breingewasse kom jaarliks wêreldwyd in ongeveer 250 000 mense voor en maak daarmee minder as 2% van alle kankergevalle uit. In kinders jonger as 15 jaar is breingewasse die tweede algemeenste vorm van kanker, na akkute limfoblastiese leukemie (bloedkanker). In Australië beloop die gemiddelde lewenslange ekonomiese koste van 'n geval van breinkanker $1,9 milljoen, die hoogste van alle tipe kankers.

Die tekens en simptome van breingewasse verskil wyd. Mense kan simptome ervaar ongeag of die gewas kwaadaardig (kankeragtig) of niekwaadaardig (niekankeragtig) is. Primêre en sekondêre breingewasse vertoon soortgelyke simptome afhangend van die ligging, grootte, en groeikoers van die gewas. Groter gewasse in die frontale lob kan byvoorbeeld veranderinge in die denkvermoë aanbring. 'n Kleiner gewas in 'n area soos Wernicke se area ('n klein area verantwoordelik vir taalbegrip) kan tot 'n groter verlies van funksie lei.

Hoofpyn

Hoofpyn as gevolg van verhoogde intrakraniale druk kan 'n vroeë simptoom van breinkanker wees. Hoofpyn sonder ander simptome is egter skaars, en ander simptome verskyn gewoonlik voor hoofpyn. Daar bestaan by hoofpyn sekere waarskuwingstekens wat met breinkanker geassosieer word. Hierdie kenmerke, soos gedefinieer deur die Amerikaanse Akademie vir Neurologie, is "abnormale neurologiese eksaminasie, hoofpyn wat deur die Valsalva-beweging vererger word, hoofpyn wat ontwaking uit slaap veroorsaak, nuwe hoofpyn in die ouer bevolking, toenemend verslegtende hoofpyn, atipiese hoofpynkenmerke, of pasiënte wat nie aan die streng definisie van migraine voldoen nie".

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Breingewas.