Cambridge-5

Hulle was van die 1930's tot minstens in die vroeë 1950's aktief. Nie een van die bekende lede is ooit weens spioenasie vervolg nie. Die getal en ledetal van die groep het van die 1950's af mettertyd bekend geraak.

Die algemene publiek het die eerste keer van hulle bestaan bewus geraak nadat Donald Maclean (kodenaam: Homer) en Guy Burgess (kodenaam: Hicks) in 1951 skielik na die Sowejetunie oorgeloop het. Harold "Kim" Philby (kodenaam: Sonny, Stanley) het dadelik onder verdenking gekom en het in 1963 eindelik uit die land gevlug. Nadat Philby gevlug het, het Britse intelligensie 'n skulderkenning verkry van Anthony Blunt (kodenaam: Tony, Johnson) en daarna John Cairncross (kodenaam: Liszt), wat beskou is as die laaste twee lede van die groep van vyf. Hulle betrokkenheid is jare lank geheim gehou: tot 1979 vir Blunt en 1990 vir Cairncross. Die bynaam Cambridge-4 het in die Cambridge-5 verander nadat Cairncross bygevoeg is.

Die term "Cambridge" verwys na die werwing van die groep tydens hulle studie in die 1930's aan die Universiteit van Cambridge. Daar word gedebatteer oor die presiese tyd dat Sowjet-intelligensie hulle gewerf het. Blunt het beweer dit was eers nadat hulle klaar studeer het. Blunt was 'n fellow van Trinitykollege en verskeie jare ouer as Burgess, Maclean en Philby; hy het moontlike spioene uitgeken en as werwer gedien.

Al vyf lede van die groep was daarvan oortuig dat die Marxisme-Leninisme van die Sowjetse kommunisme die beste beskikbare politieke stelsel is en veral die beste wapen teen die opkoms van fascisme. Almal het suksesvolle loopbane in die Britse regering gehad. Hulle het groot hoeveelhede inligting na die Sowjetunie deurgegee: in so 'n mate dat die KGB bekommerd begin raak het dat minstens 'n deel daarvan moontlik vals is. Dalk net so belangrik soos die inligting wat hulle bekend gemaak het, was die demoraliserende uitwerking wat hulle stadige ontmaskering op die Britse establishment gehad het, en die wantroue in Britse sekuriteit wat dit in die VSA veroorsaak het.

Baie ander is ook al daarvan beskuldig dat hulle lede van die Cambridge-ring was, want Blunt en Burgess was albei lede van die "Cambridge-apostels", 'n eksklusiewe geheime organisasie by die Universiteit van Cambridge.

Die vyf mans hier onder het intelligensie aan die Sowjetunie verskaf onder beheer van Joeri Modin, wat later na die Weste oorgeloop het. Modin het gesê Moskou het nie eintlik die Cambridge-5 in die Tweede Wêreldoorlog vertrou nie. Die KGB wou nie glo hulle het toegang tot hoogs geheime dokumente nie; hulle het veral vir Philby gewantrou en gewonder hoe hy 'n agent kon word ondanks sy kommunistiese verlede. Volgens 'n latere verslag is "sowat die helfte van die dokumente" wat die Britse spioene na Moskou gestuur het, weens die paranoia nooit gelees nie. Tog het die Sowjetunie tussen 1941 en 1945 baie geheime inligting wel aanvaar: 1 771 dokumente van Blunt, 4 605 van Burgess, 4 593 van MacLean en 5 832 van Cairncross.

Donald Maclean en Guy Burgess

 

Donald Maclean was 'n Britse diplomaat wat in die vroeë 1930's aan Cambridge studeer het, waar hy Guy Burgess ontmoet het. Burgess was ook 'n Britse diplomaat. Hulle is albei deur Sowjet-intelligensie gewerf as geheime agente vir die Sowjetunie. Maclean het in 1934 inligting aan die USSR begin verskaf as lid van die Britse departement van buitelandse sake. Kort daarna, in 1936, het Burgess ook aan die Sowjette inligting begin verskaf uit sy posisie as BBC-korrespondent tot in 1938, daarna as aktiewe lid van MI6-intelligensie tot in 1941, en eindelik as lid van die Britse departement van buitelandse sake tot in 1944.

 

Maclean en Burgess het gou bekend geraak as die "hopelose dronkaards" vanweë die feit dat dit vir hulle moeilik was om stil te bly oor hulle geheime operasies. Eenkeer, toe Burgess hoogs dronk 'n kroeg verlaat het, het hy per ongeluk 'n geheime dokument van die departement van buitelandse sake laat val en byna sy geheime identitetit ontbloot. Maclean het vir sy familie en vriende vertel van sy geheime verpligtinge. Tog het albei voortgegaan om inligting te verskaf.

Vroeg in die somer van 1951 het Burgess en Maclean internasionale koerantopskrifte gehaal omdat hulle verdwyn het. Dit het ná 'n ruk geblyk die vermoede dat hulle na die Sowjetunie oorgeloop het, is korrek. Dit het eers in 1956 algemeen bekend geraak toe die twee op 'n nuuskonferensie in Moskou verskyn. 'n Lasbrief vir hulle arres is eers in 1962 uitgereik.

Philby het gou die hoofverdagte geword vanweë sy noue verbintenis met Burgess. Baie mense het gegis dat as dit nie vir Burgess was nie, Philby die suksesleer by MI6 nog veel hoër sou geklim het.

Tussen 1934 en 1951 het Maclean verskeie geheime aan Moskou verskaf. Dat dit nie ontdek is nie, was hoofsaaklik weens die weiering van die geheime diens om na waarskuwings van die VSA te luister, "selfs nadat die FBI tydens die oorlog vasgestel het 'n agent met die kodenaam Homer is werksaam in die Britse ambassade in Washington", volgens 'n resensie van MacLean se biografie (in 2018) deur die skrywer Roland Philipps.

In 2019 het Rusland Burgess en Maclean in 'n seremonie vereer met 'n gedenkplaat teen die gebou waar hulle in die 1950's gebly het. Hulle is ook in die sosiale media geprys vir die verskaffing "vir langer as 20 jaar" van belangrike inligting aan die Sowjetunie wat gehelp het "in die bevegting van fascisme, die beskerming van ons strategiese belange en die versekering van die veiligheid van ons land". Stalin's Englishman: The Lives of Guy Burgess is 'n biografie van Burgess wat beweer hy was dalk die invloedrykste van die Cambridge-5.

Harold "Kim" Philby

Harold "Kim" Philby was 'n senior amptenaar in Brittanje se geheime intelligensiediens, bekend as MI6. Hy het in 1934 'n spioen vir die Sowjetunie geword. Hy het 54 jaar lank vir die KGB gewerk en het in dié tyd meer as 900 Britse dokumente aan die KGB deurgegee.

Toe Philby ondersoek word, is verskeie verdagte sake gevind, maar niks waarvoor hy vervolg kon word nie. Hy is egter gedwing om uit MI6 te bedank. In 1955 is hy in die pers genoem as hoofverdagte vir "die Derde Man", en vrae is ook in die Britse laerhuis geopper. Hy het 'n nuuskonferensie gehou om die bewerings te ontken. In dié jaar is Philby onskuldig verklaar nadat die Britse minister van buitelandse sake, Harold Macmillan, hom van alle klagte onthef het.

Later in die 1950's het hy as joernalis in die Midde-Ooste begin werk vir The Economist en The Observer. MI6 het hom in min of meer dié tyd ook heraangestel om vir hulle verslae uit dié streek te stuur.

In 1961 is die vinger weer na Philby gewys. Kort daarna het hy na die Sowjetunie oorgeloop. Vir die eerste sewe jaar in Moskou was Philby prakties in huisarres omdat die Sowjette bang was hy sou probeer teruggaan na die Weste. Volgens 'n artikel in The New York Times het hy geen rang of kantoor gehad nie. Hy is geïgnoreer . . . "en dit het sy lewe verwoes". Ná sy dood het die Sowjette hom egter met 'n paar medaljes vereer.

Anthony Blunt

Anthony Blunt was 'n opsiener van die koning en later koningin se portrette. Hy was lid van die MI5 en het, terwyl hy geheime inligting aan die Sowjetunie verskaf het, ook mede-agente gewaarsku as gevaar gedreig het.

In 1964 het MI5 inligting van die Amerikaner Michael Whitney Straight ontvang dat Blunt 'n spioen is. Hulle het mekaar sowat 30 jaar tevore op Cambridge geken en Blunt het Straight as 'n spioen gewerf. Blunt is deur MI5 ondervra en het skuld beken op voorwaarde van immuniteit teen vervolging. Hy het teen dié tyd geen toegang tot geheime inligting gehad nie en immuniteit is dus aan hom toegeken. Teen 1979 is Blunt in die openbaar daarvan beskuldig dat hy 'n Sowjetagent is, in die boek Climate of Treason deur die ondersoekende joernalis Andrew Boyle. In November 1979 het premier Margaret Thatcher aan die Britse Laerhuis erken dat Blunt 15 jaar voorheen erken het hy was 'n Sowjetspioen.

Blunt het sy memoires geskryf, maar bepaal dit mag eers 25 jaar ná sy dood gepubliseer word. Die Britse Museum het dit in 2009 bekend gemaak. Volgens die manuskrip was hy jammer dat hy inligting aan die Sowjette verskaf het oor die manier waarop dit sy lewe beïnvloed het. Hy het ook geglo die Britse regering sal nooit sy verraad onthul nie en het gedink selfmoord is "lafhartig". Die historikus Christopher Andrew voel Blunt se spyt is maar effentjies en hy sien 'n "onwilligheid om die euwel te erken wat hy gepleeg het deur vir Stalin te spioeneer".

John Cairncross

John Cairncross was bekend as 'n geleerde in letterkunde. Terwyl hy 'n staatsdiensamptenaar in die Britse departement van buitelandse sake was, is hy in 1937 deur James Klugmann gewerf om 'n Sowjetspioen te word. In 1940 het hy die privaat sekretaris van sir Maurice Hankey geword. In 1943 het hy by MI6 begin werk. Ná die Tweede Wêreldoorlog het Cairncross glo inligting aan die Sowjetunie uitgelek oor die nuwe organisasie Navo.

Op grond van inligting van die Sowjetoorloper Anatoli Golitsin oor 'n vyfde lid van die spioenasienet is lank gegis oor wie dit kan wees. In 1964 het Cairncross in 'n vergadering van MI6 erken dat hy 'n Sowjetagent is. Dit is jare lank geheim gehou. Hy het immuniteit teen vervolging gekry.

Die publiek het egter in Desember 1979 bewus geword van sy verraad toe Cairncross in die openbaar skuld aan die joernalis Barrie Penrose beken het. Die nuus is wyd gepubliseer en het gelei tot die aanname dat hy "die vyfde man" is; dit is in 1989 bevestig deur die KGB-agent Oleg Gordijefski, wat na Brittanje oorgeloop het. Sy posisie as vyfde man is ook in 1994 bevestig deur die voormalige KGB-agent Joeri Modin in sy boek My Five Cambridge Friends: Burgess, Maclean, Philby, Blunt, and Cairncross.

Cairncross word nie altyd as een van die vyf lede van die groep beskou nie, omdat hy net Blunt geken het. Teen 1934, toe Cairncross by Cambridge aankom, het die ander lede van die groep reeds gegradueer. Cairncross het hom ook self nie as deel van die groep beskou nie en het daarop aangedring dat die inligting wat hy na Moskou gestuur het, nie skadelik vir Brittanje was nie. Volgens hom het hy lojaal aan sy vaderland gebly.

Om onbekende redes is die premier, Alec Douglas-Home, nie ingelig oor Anthony Blunt se spioenasie nie, hoewel die koningin en minister van binnelandse sake, Henry Brooke, ingelig is. Dit was eers in November 1979 dat die destydse premier, Margaret Thatcher, die parlemenet amptelik ingelig het van Blunt se verraad en die immuniteit wat 15 jaar tevore aan hom toegestaan is.

'n Artikel uit 2015 in The Guardian het 400 top- geheime dokumente bespreek wat by die nasionale argief uitgereik is en aangedui MI5 en MI6 het hard gewerk om te keer dat inligting oor die vyf bekend gemaak word, "aan die Britse publiek en selfs aan die Amerikaanse regering". Volgens 'n resensie uit 2016 van 'n nuwe boek oor Burgess "bly meer as 20% van die lêers oor die spioene, van wie die meeste meer as 50 jaar gelede oorgeloop het, toe". Die resensie lui "die departement van buitelandse sake, MI6 en MI5 trek almal voordeel daaruit dat dit toegesmeer word, om hulleself groot verleentheid te bespaar", en "meer geld van belastingbetalers word deur Whitehall-amptenare gebruik in die vrugtelose poging om die lêers vir ewig agter slot en grendel te hou".

Kragtens die 30-jaar-reël moes die 400 dokumente jare gelede reeds bekend gemaak gewees het. Dit is veral verbasend dat 20% van die inligting nie geredigeer of uitgereik is nie. Volgens 'n nuusitem in dié tyd is dit duidelik "die hele storie van die Cambridge-spioene is nog nie onthul nie". Volgens 'n opsomming van die dokumente wys hulle dat "'n gebrek aan optrede en bevoegdheid aan die kant van die owerhede Guy Burgess en Donald Maclean in staat gestel het om na Moskou te ontsnap".

Bykomende geheime dokumente is eindelik in 2020 deur die nasionale argief uitgereik. Hulle dui daarop dat die regering doelbewys 'n veldtog gevoer het om Kim Philby se spioenasie geheim te hou "om politieke verleentheid tot die minimum te beperk" en om die publisering van sy memoires te voorkom volgens 'n berig in The Guardian. Die inligting is egter in 1967 gepubliseer toe Philby 'n onderhoud aan die joernalis Murray Sayle van The Times toegestaan het. Philby het bevestig dat hy vir die KGB gewerk het en dat "sy doel in die lewe is om imperialisme te vernietig". Hierdie openbaring het kommer gewek dat Blunt se spioenasie ook aan die publiek onthul sou word.

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.