Anna-Louize Heiberg

Herkoms en vroeë lewe

Anna Louize Conradie is op 12 Desember 1924 op Ceres in die Kaap gebore as enigste dogter en een van drie kinders van die posmeester Louis Jakobus Conradie en Elizabeth Hoitsema, wat op 16 April 1918 getroud is. Haar broers is Christoffel Hermanus en Frederik Jan. Haar pa word op 1 Februarie 1950 aangestel as die posmeester van Kaapstad en hy beskryf die geskiedenis van die Poskantoor in die boek Spaanders wat vlieg, wat in 1953 gepubliseer is.

Opleiding

Sy matrikuleer aan die Hoërskool Jan van Riebeeck in Kaapstad en studeer verder aan die Universiteit van Kaapstad, waar prof. dr. Andrew H. Murray, kleinseun van die beroemde prediker Andrew Murray, een van haar leermeesters is. In 1944 behaal sy haar M.A.-graad in Wysbegeerte met ’n verhandeling oor The contribution of A.A. Bowman's notion of system to his metaphysic of ethics en in 1957 verwerf sy haar doktorsgraad in wysbegeerte cum laude met ’n proefskrif oor The neo-Calvinistic concept of philosophy, with special reference to the philosophy of H. Dooyeweerd. Aanvanklik word sy aangestel as lektrise in Wysbegeerte aan die Universiteit van Kaapstad, waarna sy ’n pos aanvaar by die Universiteit van Natal, waar sy later professor en hoof van die Departement Wysbegeerte word. Hier lewer sy op 6 Augustus 1968 haar intreerede onder die titel Of learned ignorance.

Persoonlike lewe en sterfte

Sy verhuis later na Kloofnekweg in Kaapstad. Sy trou in 1948 met Johannes Hendrik van Wyk, in 1957 met Marthinus le Grange en in 1965 met Lambertus Rautenbach Heiberg getroud. Uit haar eerste huwelik word die dogters Marilize en Karien en die seuns Hannes en Louis gebore.

Sy tree af in die Berghof-aftreeoord in die voorstad Tuine in Kaapstad, waar sy in haar laaste jare ’n kluisenaarsbestaan voer. Hier is sy op Vrydag 25 Januarie 2013 oorlede.

Skryfwerk

Fiksie

In haar vroeë romans Laura en Nuwe gebooie (geskryf onder die naam Anna-Louize Conradie) bied sy sielkundige romans waarin veral gekyk word na jonger vrouekarakters.

In Laura val die klem op Laura se geestelike groei in haar soeke na geluk, eerder as die uiterlike ervarings. Laura is idealisties met ’n sterk drang na andersheid en onafhanklikheid, wat veroorsaak dat sy ander mense analities ontleed en beskou eerder as emosioneel ervaar. Hoewel sy ’n aantal minnaars het, is meeste van hulle te “doodgewoon” vir haar en streef sy na die uitsonderlike. Sy verbreek die verhouding met die stabiele Johannes, wat haar innig liefhet, en trou dan met die kunstenaar Fritz Hoffman. Ironies genoeg beskou Fritz haar dan as “gewoon” en ’n belemmering vir sy kuns. ’n Oplossing uit hierdie situasie vind sy eindelik in haar vriendskap met haar vriendin Teena. Sy skryf Laura voor publikasie in vir ’n landswye romanwedstryd wat eindelik deur Elise Muller se Ek, ’n Samaritaanse vrou gewen word. Hierdie bekroning lok kritiek uit van professor F.E.J. Malherbe, wat in Ons eie boek sterk van mening is dat Laura die prys eerder moes gekry het

Nuwe gebooie is ook ’n sielkundige roman, met die fynsinnige Greta wat verlief raak op die getroude Paul, hoof van die opheffingskool waaraan sy ook verbonde is. Bewus van die probleem van so ’n situasie besluit sy dan om eerder haar geluk op te offer en trou dan met die sinlike Wilhelm, ’n plaasboer. Sy vind die plaaslewe egter onuithoudbaar en keer mettertyd terug na die stad. Ten spyte van die sielkundige diepgang word betekenis en simboliek merendeels uitgespel en nie uitgebeeld nie, sodat die verhaal en die optrede van die karakters geforseerd aandoen.

Na ’n stilswye van twintig jaar verskyn die romans Dans makaber en Dambord kort na mekaar, gepubliseer onder die naam Anna-Louize Heiberg. Beide hierdie romans is baie meer eksperimenteel, word sterk simbolies ingekleur en speel af in onwerklike ruimtes.

In Dans makaber (na aanleiding van die Frans wat dodedans beteken) word die mens gesien in sy konfrontasie met die probleem van die dood wat hom onvermydelik plaas voor die vraag na God en die moontlikheid van ’n ontmoeting met Hom. ’n Dosent in die Fisiologie is die hoofkarakter in die verhaal wat met hierdie vraagstuk worstel. Hy ontken alle boodskappe van die buitemenslike, dus ook die Christelike boodskap, en beskou dit as tydverspilling om oor die dood na te dink. Wanneer sy vrou selfmoord pleeg laat sy ’n manuskrip na wat sentraal in die verhaal is en as verwysingspunt dien vir die sirkelende ritme van ’n soort dans deur die deurkruisende temas. Die eerste deel van die verhaal beeld uit hoe die man ’n toevallige ryloper, ’n soort Jan Alleman, na sy plaashuis nooi en hom sy vrou se graf wys en hulle verhouding, haar dood en die manuskrip bespreek. Hy gee die ryloper die manuskrip om te lees, wat dan die tweede deel van die verhaal vorm. In die derde deel probeer die man die ryloper van sy siening oortuig deur die manuskrip uit te lê en sy lewensverhaal te vertel aan die hand van die manuskrip.

Dambord het as agtergrond die aanstelling van die hoofkarakter, Marc, as die volgende Sekretaris-Generaal van die Verenigde Volke, terwyl sy vrou op sterwe lê. Hy en drie ander karakters (Jan, Thamar en ’n geestelike wat daar is om sy vrou by te staan) sit en gesels in die voorkamer terwyl hulle op haar afsterwe wag. In hulle gesprekke word die agtergrond van hulle lewens onthul en die swart en wit geruite vloer van die kamer waarin hulle sit word ’n simboliese dambord waarop ’n skaakspel uitgespeel word soos meer onthullings uit elkeen se lewens na vore kom en hulle dit moet verdedig en aanval.

Nie-fiksie

Benewens haar letterkundige werke publiseer sy ook verskeie vakkundige artikels en die Natal University Press gee in 1960 haar boek uit oor The Neo-Calvinistic Concept of Philosophy: A Study in the Problem of Philosophic Communication.

Sy lewer ook die bydrae oor Afrika in die boek Handbook of World Philosophy: Contemporary Developments since 1945, wat in 1980 onder redakteurskap van J.R. Burr verskyn.

Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:

Die “Louise” van haar voorname word in bronne met beide ’n “s” en “z” gespel. Die wisselvorm “z” is waarskynlik meer korrek, veral aangesien dit ook so weergegee word in die Conradie Geslagsregister. Hierdie profiel maak dus konsekwent gebruik van die “z” wisselvorm.

Boeke

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Schoonees, P.C. Tien jaar prosa. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg 1950
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999

Tydskrifte en koerante

• De Vries, Willem. Heiberg se romans ‘hul tyd vooruit’. Die Burger, 31 Januarie 2013

Internet

• De Vries, Willem Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2013/01/31/SK/3/wdvskrywerHeibergoorlede.html^{[dooie skakel]}

Verwysings