Afrikaanse Taalgenootskap

Die doel van die Afrikaanse Taalgenootskap was om mense aan te moedig om Afrikaans te skryf en te praat, om Nederlands te leer en albei te kan lees. Die stigting van die Afrikaanse Taalgenootskap, saam met die Afrikaanse Taalvereniging, is as die aanvang van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging beskou. Die Volkstem, waar Preller 'n assistentredakteur was, dokumenteer meeste van die genootskap se werksaamhede en vordering.

Die toespraak wat Onze Jan Hofmeyr op 6 Maart 1905 voor ‘Ons Spreekuur’ op Stellenbosch gelewer het, het aanleiding gegee tot die stigting van die genootskap. Hierin het hy gevra: ‘Is 't ons Ernst?', en het 'n sterk pleidooi gelewer het vir die belange van Nederlands in die private en openbare lewe, in die onderwys en in die staatsdiens. Sy toespraak is in De Zuid-Afrikaan gepubliseer en ook in pamflette uitgegee. Dit het oral in die land groot belangstelling gaande gemaak.

As teenreaksie hierop het dr. Gustav Preller 'n pleidooi gelewer vir Afrikaans. Preller het in De Volksstem van 19 April tot 14 Junie 1905 'n reeks artikels geskryf onder die opskrif: "Laat 't ons toch ernst wezen", en sy aksie teen Nederlands gerig met die leuse: "Afrikaans schrijven en spreken, Hollands leren, albei lezen".

Die volgende is uittreksels van die statute, soos goedgekeur op die eerste jaarvergadering in 1907:

Naam

Daar bestaan 'n vereniging met die naam van Die Afrikaanse Taalgenootskap.

Doel

Doel van die Genootskap is:

1. Afrikaners te oortuig dat Afrikaans deur Afrikaners as hul spreek- en skryftaal behoort gebruik te word;
2. ontwikkeling van die Afrikaanse Taal in suiwere vorm;
3. aankweking en ontwikkeling van 'n suiwere Suid-Afrikaanse nasionaliteitsgevoel.

Middele

Die Genootskap sal trag om sy doel te bereik:

1. deur Afrikaners aan te moedig om Afrikaans te praat, te lees en te skryf;
2. deur te werk vir die oprigting van 'n Afrikaanse tydskrif;
3. deur aanmoediging van verenigings vir die studie van die Afrikaanse taal en geskiedenis;
4. deur behulpsaam te wees met die uitgifte en verspreiding van goedkoop Afrikaanse boeke en ander geskrifte;
5. deur pryse uit te loof of eervolle onderskeiding toe te ken vir opstelle en geskrifte in Afrikaans;
6. deur die versameling van ou en hedendaagse Afrikaanse letterkunde en publikasie daarvan na gelang van omstandighede;
7. deur die onderwys in die Nederlandse taal en Suid-Afrikaanse geskiedenis op die skole te help bevorder;
8. deur samewerking met andere vereniginge wat dieselfde doel beoog;
9. deur alle andere middele ter hand te neem wat kan help om die doel van die Genootskap op wetlike en behoorlike wyse te bevorder.

• Geskiedenis van Afrikaans
• Afrikaanse Taalbeweging