Tunisia: Pagilian idiay Aprika

Ti Tunisia, opisial a ti Republika ti Tunisia, ket ti akin-amianan unay a pagilian iti Aprika. Daytoy ket parte ti rehion ti Maghreb iti Amianan nga Aprika, ken beddengan babaen tiu Arhelia iti laud ken abagatan a laud, Libya iti abagatan a daya, ken ti Baybay Mediteraneo itiamianan ken daya; sakupenna ti 163,610 km² (63,170 sq mi), ken agraman ti populasion iti 11 a riwriw. Daytoy ket aglaon iti akindaya a patingga ti Banbantay Atlas ken dagiti akin-amianan a sakup ti desierto Sahara, ken dagiti nabati pay a teritoriona ket iti maarab a daga. Ti pantarna iti 1,300 km (810 mi) ken mangiraman ti pagtumpongan dagiti akinlaud ken akindaya a parte ti Labneng Mediteraneo. Ti Tunisia ket ayan ti akin-amianan unay a punto ti Aprika, ti Rawis Angela; ken ti kapitolio ken kadakkelan a siudadna ket ti Tunis, ken mabirukan daytoy iti amianan akindaya a partar, ken nakaalaan daytoy ti nagan ti pagilian.

Republika ti Tunisia الجمهورية التونسية (Arabiko) al-Jumhūrīyah at-Tūnisīyah République tunisienne  (Pranses)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: حرية، كرامة، عدالة، نظام‎ "Ḥurrīyah, Karāma, 'Adālah, Niẓām" "wayawaya, dignidad, hustisia, ken urnos"
Nailian a kanta: حماة الحمى‎ "Humat al-Hima" (Ilokano: "Dagiti Mangisalsalakan iti Nakayanakan a Daga")
Lokasion ti Tunisia iti akin-amianan nga Aprika
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Tunis 36°49′N 10°11′E / 36.817°N 10.183°E / 36.817; 10.183
Opisial a sasao	Arabiko
Dagiti naisasao a pagsasao	Tunisiano nga Arabiko Bereberes Pranses (administratibo, komersial ken edukasion)
Grupgrupo ti etniko	Arabo-Bereberes 98%, Europeano 1%, Hudio ken dadduma 1%
Relihion	Islam (opisial)
Nagan dagiti umili	Tunisiano
Gobierno	Unitario a semi-presidensial a batay-linteg a republika
• Presidente	Kais Saied
• Kangrunaan a Ministro	Ahmed Hachani
• Tagabitla ti Asemblia	Rached Ghannouchi
Lehislatura	Asemblia dagiti Pannakabagi ti Tattao
Pannakabangon
• Naiyussuat ti Taga-ugma a Kartahe	814 BC
• Naiyussuat ti Aghlabids	800
• Naiyussuat ti Kalipato ti Fatimid	909
• Naiyussuat ti Dinastia ti Hafsid	1207
• Naiyussuat ti Dinastia ti Husainid	15 Hulio 1705
• Wayawaya manipud iti Pransia	20 Marso 1956
• Nairangarang ti Republika	25 Hulio 1957
• Kudeta ti Tunisia idi 1987	7 Nobiembre 1987
• Aldaw ti Rebolusion	14 Enero 2011
• Nairangarang ti maika-2 a republika	10 Pebrero 2014
Kalawa
• Dagup	163,610 km2 (63,170 sq mi) (Maika-91)
• Danum (%)	5.04
Populasion
• Karkulo idi 2020	11,708,370 (Maika-81)
• Densidad	71.65/km2 (185.6/sq mi) (Maika-110)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2020
• Dagup	$159.707-bilion
• Tunggal maysa a tao	$13,417
GDP (nominal)	Karkulo idi 2020
• Dagup	$44.192-bilion
• Tunggal maysa a tao	$3,713
Gini (2017)	35.8 kalalainganna
HDI (2019)	0.740 nangato · Maika-95
Kuarta	Dinar ti Tunisia (TND)
Sona ti oras	UTC+1 (CET)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+216
Kodigo ti ISO 3166	TN
TLD ti internet	.tn .تونس‎

Manipud idi nasapa nga ugma, tinagtagitao idi ti Tunisia babaen dagiti indihenio a Bereberes. Nangrugrugi a simmangpet dagidi Penisio idi maika-12 a siglo BC, ken nangipatakderda kadagiti nadumaduma a pagtaengan, ken ti rimmuaran ti Kartahe a kas ti kabilegan babaen idi maika-7 a siglo BC. Ti maysa a nangruna nga agtagtagilako nga imperio ken ti maysa karibel iti militar ti Republika a Romano, inabak idi ti Kartahe babaen dagidi Romano idi 146 BC, ken isuda ti nagsakup ti Tunisia para kadagiti kaaduan a sumaruno a 800 a tawen, ken nangipaammoda iti Kristianidad ken nangibati kadagiti maipapan iti arkitektura a legado a kas ti ampiteatro ti El Jem. Kalpasan dagiti panangipadas a nangrugi idi 647, pinarukma dagiti Muslim iti amin a Tunisia babaen idi 697, ken nangiyegda iti Islam ken kultura nga Arabo kadagiti lokal nga agtataeng. Nangitakder ti panagtengngel ti Imperio nga Otomano idi 1574 ken nagturay kadagiti sumurok a 300 a tawen, aginggana iti panagrukma ti Pranses iti Tunisia idi 1881. Nakagun-od ti wayawaya ti Tunisia babaen ti panangidaulo ni Habib Bourguiba, nga isu ti nangirangarang iti Republika ti Tunisia idi 1957. Ita nga aldaw, ti Tunisia ti kabassitan a pagilian iti Amianan nga Aprika, ken ti kultura ken identidadna ken nairamut iti napaut a panagtutumpong dagiti nadumaduma a kultura ken etnisidad iti daytoy a siglo.

Idi 2011, ti Rebolusion ti Tunisia, a kinalbit babaen ti kaawan ti wayawaya ken demokrasia babaen dagiti 24 a tawen a turay ni presidente Zine El Abidine Ben Ali, ket nangparmek ti turayna ken nangikatalisado iti dakdakkel a Primabera nga Arabo iti amin a ballasiw ti rehion. Dagiti nawaya nga adu ti partidona a parlamento a panagbubutos ket nabiit a natengel kalpasan dayta; nagbutos manen ti pagilian iti parlamento idi 26 Oktubre 2014, ken para iti presidente idi 23 Nobiembre 2014. Agtultuloy ti Tunisia a kas maysa a unitario a semi-presidensial a representatibo a demokratiko a republika; ken ti kaikaisuna a pagilian iti Amianna nga Aprika a naidasig a kas "Nawaya" babaen ti Freedom House, ken naikeddeng a ti kaikaisuna a napno a demokratiko nga estado iti Lubong nga Arabo babaen ti Indeks ti Demokrasia ti Economist Intelligence Unit. Daytoy ket maysa kadagiti bassit-usit a pagilian iti Aprika a nairanggo iti nagato iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan, nga agraman iti maysa kadagiti kangatuan ti matgedan iti tunggal maysa a tao iti kontinente.

Dagiti nota