Joaty Soviétiko

Jasykõi Ñepu'ã oiko va'ekue 1917 aja, ha oity Rrúsia Mburuvi, upe rire ou Rrúsia ñesãmbyhy sapy'arã oporokuái hag̃ua, hákatu oikóvo Jasypa Ñepu'ã ha ho'a pe ñesãmbyhy, upéicha oñepyrũ umi bolchevique ñesãmbyhy ojehero va'ekue Tetãygua Ruvichakuéra Amandaje (Sovnarkom). Ha upéi, oñepyrũ pe Rrúsia retãygua ñorairõ, ñesãmbyhy soviétiko pyahu ohenonde'a ha ipu'akárõguare. Jasypakõi 1922-me ojejapo akue Joaty Soviétiko, oñembyaty va'ekue irundy tavakuairetã socialista: Rrúsia, Káukaso Mboypýri, Ukyáña ha Vielorrúsia.

Omano rire mburuvicha soviétiko peteĩha, Vladímir Lenin, ary 1924-pe, Iósif Stalin osẽ pu'akahápe tetã rekuái rekávo ha omotenonde hetã omongakuaávo mba'eapopyha, omoĩ hetã poguýpe opaite viru remimono'õ ha ojopy vai umi ombohovaiséva hese. Jasypoteĩ 1941-me, oiko aja Ñorairõ Guasu Mokõiha, pe Alemáña nási ha umi tetã mbaretete mbyteguágui oñepyrũ ondyry URSS rehe, ojapóramo jepe hikuái jekupytyha ani hag̃ua oiko ojehegui ñorairõ. Opa rire ñorairõ tajasu vai ohasávo irundy ary, Joaty Soviétiko ohenonde'a pu'akahápe ha osẽ ipahápe umi tetã mbaretete tuichavévaicha.

Joaty Soviétiko ha tetãnguéra oñoirũva hese Kuarahyresẽ Európa pegua, ojeheróva Aty Kuarahyresẽygua, oike akue hikuái Ñorairõ Ro'ýpe, ombohovakévo ha ombohováivo jokuaikuaa ñeimo'ã rehe Tetãvore Joapykuéra pegua ha opa umi tetã oñoirũva hese, ojeheróva Aty Kuarahyreikegua; ipahápe Joaty Soviétiko oñeme'ẽ akue hetaitégui umi apañuái iviru remimono'õre ha tuichágui umi sarambi oiko ijekopyty tetãnguéra ambuévare ha ijokuaikuaápe. Oiko aja Ñorairõ Ro'y, Joaty Soviétiko ojehecha techapyrãicha umi tetã ojaposéva chugui tetã socialista. Ary 1945 guive 1991 me, Joaty Soviétiko ha Tetãvore Joapykuéra omotenonde yvóra rembiaporã ñañe'ẽrõ ñeimo'ã viru remimono'õrã rehegua (capitalismo ha comunismo), jekopyty heta tetãndi rehegua, ñorairõrã rembiapo rehegua, pe oguerova arandupy heta tetãme rehegua, tembikuaaty mba'e pyahúva rehegua ha upe ipype ikatu ja'e avei arapy ñehesa'ỹijo (ã mokõi tetã omoguahẽ arapýpe yvypóra ha heta mba'e ambuéva). Amo 1980 arykuéra ipahápe, mburuvicha soviétiko pahague, Mijaíl Gorbachov, oha'ã akue omoambue ha omoporã hetã umi ñemyatyrõ rupive ojehero va'ekue Glásnost (1985-pe oheja va'ekue toiko mba'e oporomomarandúva hekosãsóva) ha Perestroika (1987-pe oheja va'ekue tetãygua viru remimono'õ heko sãsove), hákatu Joaty Soviétiko ha umi tavakuairetã oñembojoaju va'ekue hese ojei ha oñemosãso 1991 jasypakõime, oñeha'ã rire peteĩ golpe de Estado jasypoapýpe. Upe rire, Rrúsia Joaty ári ho'a opa URSS reko teéva ha ñe'ẽme'ẽ.

Joaty Soviétiko yvy apekue heta oñemoambue ituichakuére, hákatu omoĩ rire ipoguýpe Lituáña, Letóña ha Etóña, oñemomba'e rire Polóña pehẽngue kuarahyresẽyguáre ha yvy pehẽngue ambuévare oikóvo Ñorairõ Guasu Mokõiha, ary 1945 guive ojeívo peve, ijyvy apekue ojogua Rrúsia Mburuvi, ndaipórinte ipoguýpe opaite Polóña, Hĩlándia ha Aláska.

•   Wiki Commons oguereko ta'ãnga Joaty Soviétiko reheguaCommons.
• Sovetika.ru - Sitio sobre la Era Soviética (en ruso e inglés)
• СССР (enlaces de historia de la Unión Soviética)
• Imágenes de la Unión Soviética